İştahsızlık, her yaş döneminde görülebilen çeşitli nedenlere bağlı ortaya çıkan bir durumdur. “İştahsızlık neden oluşur, aniden iştah kesilmesinin nedenleri nedir ve iştahsızlık sorunu nasıl tedavi edilir” sorularını dönem dönem hepimiz merak etmişizdir. Bu yazıda iştahsızlık problemini daha yakından ele alacağız.
Yazı İçeriği:
İştahsızlık Nedir?
İştahsızlık Neden Olur?
Ani İştah Kesilmesi
İştahsızlık ve Mide Bulantısı
Hamilelikte İştahsızlık
Bebeklerde İştahsızlık
Çocuklarda İştahsızlık Nedenleri
İştahsızlık Nasıl Tedavi Edilir?
İŞTAHSIZLIK NEDİR?
Belki çocuğunuzun, belki emzirmeyi yeni bıraktığınız bebeğinizin, belki de yaşlı bir ebeveyninizin iştahsızlık sorunu yaşadığını deneyimlemiş olabilirsiniz. Hayatımızda sıklıkla karşılaşılan bu sorun “iştahsızlık nedir?” sorusunu da akıllara getirmiştir.
İştah, besinlere karşı duyulan bilinçli bir istektir, bir yemeğin zevkle ve arzu edilerek yenmesini ifade eder. İştahsızlık ise genel olarak açlık sinyallerinin alınamaması olarak tanımlanmaktadır. İştahsızlık durumunda açlık hissini algılayamama, hiçbir besine karşı yeme isteği duymama, büyüme gelişmenin yeterli bir şekilde sağlanması için gerekli besin öğelerini çeşitli nedenlere bağlı reddetme gibi durumlar görülmektedir. Yaşamın en temel gereksinimlerini karşılamak için besin alımı ve iştah gereklidir.
İŞTAHSIZLIK NEDEN OLUR?
İştahsızlık, çevremizde sıklıkla karşılaştığımız bir durum olmasıyla nedenleri de merak edilir hale gelmiştir. Yetişkin bireylerde iştahsızlık sorunu genellikle fizyolojik nedenlerden kaynaklanır.
“İştahsızlık neden olur?” sorusunun cevabı için şikayetlerin zamanı, ne kadar sürdüğü, şiddeti gibi faktörlerin bilinmesi gerekir. İştahsızlık nedenleri daha detaylı olarak aşağıdaki başlıklarla açıklanabilir:
Endokrin Sistem Bozuklukları: Vücutta hormonal dengeyi sağlayan endokrin sistem bozuklukları, iştahsızlığa neden olabilir. Mideden salgılanan ve açlık sinyallerini veren ghrelin hormonunun az salgılanması, iştahsızlığa yol açabilir.
Disfaji: Yutma güçlüğü adı verilen disfaji, iştahsızlığa neden olabilir.
Migren Atakları: Bulantı ve kusmaya neden olan migren atakları, bireylerde iştahsızlık hissi yaratabilir.
Tiroid Hastalıkları: Tiroid bezinin yeterince çalışamaması, yeterli tiroid hormonunun üretilmemesi hipotiroidiye ve buna bağlı iştahsızlığa yol açabilir.
Diyabet Hastalığı: Vücutta insülin dengesi bozulduğundan tedavi edilemeyen diyabet hastalığı da iştahsızlık problemine neden olabilir.
İrritabl Bağırsak Hastalığı: Huzursuz bağırsak sendromu adı da verilen IBS hastalığı, ishal, kabızlık ve şişkinliğe bağlı bireylerin beslenme düzenini etkiler. Bu da iştahsızlığa neden olabilir.
Kanser Hastalığı: Radyasyon ve kemoterapiye bağlı kusma, besinlerde tat ve kokuların değişmesi gibi şikayetlere yol açabilir, buna bağlı bazı bireylerde iştahsızlık gelişebilir.
Stres: Stres vücutta kortizol hormonunun salınımını artırır, bu durum iştahın baskılanmasına neden olur.
Yaşlılık: Sindirim sisteminin daha yavaş çalışması, koku ve tat almanın zayıflaması il bireyler daha çabuk acıkır ve yaşlılıkta iştahsızlık artışı görülebilir. Yaşlılıkta kullanılan bazı ilaçlar iştahsızlığa yol açabilir.
ANİ İŞTAH KESİLMESİ NEDEN OLUR?
Bazı dönemlerde aniden iştah kesilmeleri yaşanabilir. Sıklıkla karşılaştığımız, nedenlerinin araştırılması gereken bu konu, pek çok farklı soruna bağlı gelişebilir.
Ani iştah kesilmeleri, çeşitli sağlık problemlerinin habercisi olabilir. Bu durumda altta yatan sağlık sorununun mutlaka araştırılması gerekir. Ani iştah kesilmesine neden olabilen bazı durumlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Metabolik ve Endokrin Sorunlar
Psikiyatrik Nedenler
İnflamatuar Hastalıklar
Sindirim Sistemi Hastalıkları
Onkolojik Hastalıklar
Nörolojik Hastalıklar
Metabolik ve Endokrin Sorunlar: Tiroid bezinin normalden farklı çalışması tiroid hormon düzeylerinde değişikliğe yol açabilir. Bu durum, iştah artışı/ azalması gibi belirtilere neden olabilir. Açlık- tokluk sinyallerini düzenleyen leptin ve ghrelin hormonlarındaki dengeler de iştahsızlığı etkileyebilir.
Psikiyatrik Nedenler: Stres, anksiyete, depresyon gibi nedenler besin alımını ve iştahı baskılayabilir.
İnflamatuar Hastalıklar: Özellikle inflamatuar bağırsak hastalıklarında karın ağrısı, iştahsızlık ve kilo kaybı gibi belirtiler görülebilir.
Sindirim Sistemi Hastalıkları: Gastroparezi gibi sindirim sistemi problemleri, iştahsızlık nedenlerinden biridir. Mide çıkışının engellenmesi olarak açıklanabilen hastalık, erken doygunluk sağlayarak iştah azalmasına neden olabilir.
Onkolojik Hastalıklar: Kanser hücreleri, proinflamatuar sitokinleri salgılayarak iştahsızlık ve kilo kaybına neden olabilir.
Nörolojik Hastalıklar: Nörolojik hastalıklar yeme fonksiyonu ile yakından ilişkilidir. Özellikle demans gibi bilişsel bozukluklarda iştahta azalma olabilir.
İŞTAHSIZLIK VE MİDE BULANTISI
İştahsızlık ve mide bulantısı birbiri ile yakından ilişkili, genelde bireyleri rahatsız eden bir durumdur.
Yemek yemek, mide bulantısı, ishal, şişkinlik veya karın ağrısına yol açtığında iştahsızlık ortaya çıkabilir. İştahsızlıkla birlikte kusma, yorgunluk, enerjisizlik, kas zayıflığı, cilt, saç ve tırnaklarda değişiklik ortaya çıkabilir.
HAMİLELİKTE İŞTAHSIZLIK
Hamilelik dönemi, gebelerin iştahsızlıkla mustarip olduğu bir dönem olarak sıklıkla karşımıza çıkar. Hamilelikte iştahsızlık neden oluşur, son dönemde ilgi çeken bir konu haline gelmiştir.
Hamileliğin ilk 3 ayında vücutta görülen hormonal ve fiziksel değişimler iştahsızlık yaratabilir. Hamilelik sırasında yaşanan mide bulantısı ve kabızlık da iştahsızlığı tetikleyebilir. İştahsızlığı önlemek için kızartma, yağlı ve sağlıksız besinlerden uzak durulmalı ve açık hava yürüyüşleri yapılmalıdır. Genellikle 3. ayını dolduran gebeliklere kadar iştahsızlık normal kabul edilip 3. aydan sonra şikayetler ortadan kaybolmaktadır.
BEBEKLERDE İŞTAHSIZLIK
İştahsızlık problemleri, ebeveynleri huzursuz edebilir ve nedenlerini sorgulatabilir. Bebeklerinin iştahsızlık yaşadığını düşünen ve bunun nedenlerini araştıran ebeveynlerin sayısı son dönemde sıkça artmıştır.
Bebeklerde iştahsızlık, 12. ayın sonunda başlayarak genellikle 18-24. ay arasında en yüksek düzeye ulaşır. Anne sütünün bırakılıp ek gıdaya başlanıldığı bu dönemde iştahsızlık sıklıkla rastlanır. Kaşıkla beslenme dönemi olan 6. ay ve çocuğun kendi kendini beslemeye başladığı 3. yaşta da sıklıkla iştahsızlık yaşanabilir.
Diş çıkaran bebeklerde de iştahsızlık görülmesi normal karşılanır. 3 haftada uzun süren iştahsızlığın altında yatan nedenler ise farklı olabilir. Üst solunum yolu enfeksiyonları, gribal enfeksiyonlar, demir eksikliği, reflü, böbrek, kalp ve karaciğer hastalıkları gibi durumlar iştahsızlığa yol açabilir. Bu durumda mutlaka bir hekime danışılmalıdır.
ÇOCUKLARDA İŞTAHSIZLIK NEDENLERİ
Çocuklara iştahsızlık birden çok nedene bağlı oluşabilir. Çocuğunuzun yemeği reddetmesi, ebeveynlerin aklına soru işaretleri getirebilir. İştahsızlığın nedenleri tespit edilip buna uygun bir tedavi uygulandığında ise çocuklar sıklıkla eski iştahına geri döner.
Biyolojik Nedenler: Çocukta iştahsızlığa yol açan biyolojik nedenlerin başında, bebeklikte emme ve yutma refleksinin zayıf oluşu gelmektedir. Bu durum çocukların ileri yaşlarda besin alımlarını zorlaştırabilir. Pek çok sağlık sorunu çocuklarda iştahsızlığa neden olabilir. Yeterli ve dengeli beslenemeyen çocuklarda çinko, demir gibi minerallerin eksikliği iştahsızlık yaratır.
Çevresel Nedenler: Büyüyen ve çevreye ilgisi artan çocuklarda yemeğe karşı ilgisizlik oluşabilir. Yemek yeme için ısrar, ailedeki sorunlar, baskılar iştahsızlık gelişimine neden olabilir.
İŞTAHSIZLIK NASIL TEDAVİ EDİLİR?
İştahsızlık, bireylerin yaşam kalitesini düşüren ve genel sağlığını olumsuz etkileyen bir durumdur. Bu nedenle “iştahsızlık nasıl tedavi edilir?” konusu sıklıkla araştırılır hale gelmiştir.
İştahsızlığın tedavisi, bu probleme neyin sebep olduğuyla ilişkilidir.İştahsızlık enfeksiyon ve bakteri kaynaklı ise, altta yatan nedenin tedavi edilmesi gerekir.Kronik hastalıklara bağlı iştahsızlığın nedenini anlayabilmek için bazı kan parametrelerine ve görüntüleme yöntemlerine bakmak ve buna göre tedavi planını oluşturmak gerekebilir. İştahsızlıkla baş edebilme yöntemleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Düzenli Beslenmek: Ana ve ara öğünlerle birlikte küçük porsiyonlarda dengeli bir beslenme planı oluşturmak gerekir. Uzun süre aç kalmamak ve öğün atlamamak iştah kontrolünün sağlanmasına yardımcı olabilir.
Sıvı Besinler Tüketmek: Katı besinleri yutma, çiğneme güçlüğü çekiyor ve iştahsızlık yaşıyorsanız diyetisyeninize danışarak günlük kalori ihtiyacınızın bir kısmını meyve suyu, çorba gibi sıvı besinlerle gidermeye çalışabilirsiniz.
Yumuşak Besinler Tüketmek: Yumuşak besinlerin lif oranı düşüktür ve mideyi rahatsız etmez. Sebze, patates, süt ürünleri, baharatsız et ve yumuşak etler tüketebilirsiniz.
Düzenli Egzersiz Yapmak: Egzersiz stres hormonlarını azaltır, metabolizmayı dengeler ve iştahın artmasına katkıda bulunur.
Hafif Atıştırmalıklara Yer Vermek: Gün içinde beslenme düzenine küçük porsiyonlarda atıştırmalıklar eklemek iştahsızlığın azalmasına yardımcı olabilir.
Besleyiciliği Yüksek Gıdalar Tüketmek: Protein, vitamin ve mineral içeriği zengin besinler tüketmek, iştahsızlığa bağlı besin ögesi yetersizliğini önler.
Kalabalık Aile ve Arkadaş Sofralarında Yemek: Keyifli sohbetler sırasında, sevdiklerimizle yemek yemek iştahınızın açılmasına katkıda bulunur.
KAYNAKLAR
Merdol, T. K. (2017). İştahsız çocuk yönetimi: Diyetisyenlere düşen görevler. Beslenme ve Diyet Dergisi, 45(3), 199-203.
Çetin, S., Yalınbaş, E. E., & Dibeklioğlu, S. E. (2019). İştahsızlıkta Davranış Değişikliği Tedavisi ve Etkinliği. Osmangazi Tıp Dergisi.
Toprak, K., & Samur, G. (2019). İştahsız çocuk ve beslenme tedavisi yaklaşımları. Güncel Pediatri, 17(2), 314-324.
Ünal, F. (2011). İştahsız çocuklara klinik yaklaşım. Güncel Pediatri, 9(3), 79-84.
Kermen S, Aktaç Ş. Çocuklarda seçici yeme ve risk faktörleri. Güncel Pediatri. 2018;16:85-102.
Taylor CM, Steer CD, Hays NP, Emmett PM. Growth and body composition in children who are picky eaters: a longitudinal view. Eur J Clin Nutr. 2019; 73:869-878.
Beowell Freeze Dried Fruits Vegetables – Beowell Dondurularak Kurutulmuş Sebze ve Meyveler
#beowell #freeze #dried #food #vegetable #fruit #vitamin #antioxidant #nutritional #healthy #freezedried #diet #diyetisyen #sağlıklıbeslenme #dondurularakkurutulmuş #meyve #sebze #yenilmeyeniyedirmek #yemeyeneyedirmek
