PORTAKAL

PORTAKAL

Portakal turunçgillerden olan, Akdeniz ülkelerinde yetişen, yaprakları sert bir ağaçtır. Citrus cinsi ağacın meyvesi olan Citrus Sinensis’i tanımlar. Görünüm açısından portakala benzerliği ve aynı cinse ait olmalarından dolayı Citrus Aurantium ile aynı sanılmaktadır. Citrus Aurantium ise acımtırak suyu olan ve portakala benzeyen turunç olarak bilinmektedir.

Tarihçesine bakıldığında; İpek Yolu’nun Anadolu’dan geçtiği dönemlerde narenciye bir ticaret ürünüdür. Sömürgeleşme ve keşifler başladığında ise portakal üretiminin tamamının Portekiz’e yayıldığı birçok kaynakta mevcuttur. Bu sebeple de Türkiye’ye ilk kez Portekiz’den geldiği için; Portekiz meyvesi anlamında Portakal (Portugal) meyvesi denmiş, zaman içinde de sadeleşerek portakala dönüşmüştür.

Birkaç yapılan araştırmaya göre ise tarihçesi amazonlara kadar dayanıyor. Araştırmalara göre 1900’lü yıllarda iki bilim insanı, amazonlarda tahrip edilmiş büyük bir araziye kamyonlar dolusu portakal kabuğu dökmüş. Aradan 16 yıl geçtikten sonra, portakal kabuğu döktükleri yerlere baktıklarında o kurak arazi, ağaçlarla ve yeşilliklerle dolu çok güzel bir araziye dönmüş. Fakat bu durumun ne kadar doğru olduğu bilinmemektedir.
Portekiz’e geri dönersek 1400’lü yıllarda tatlı portakal bilinmiyormuş. Tatlı portakala ulaşmaları yaklaşık 500 yıllarını almış.

Peki Anadolu’ya yayılmasının en büyük etkeni Portekiz mi? Akdeniz’e yayılımı konusunda, evet. Fakat Anadolu’ya yayanlar ise Portekiz’in yaydığı İspanyollar ve Hollandalılarmış. Yapılan birkaç araştırmaya göre ise ülkemizde bulunan portakalları Avrupa’ya tanıtan Portekizliler fakat Anadolu’ya taşıyan, Anadolulu denizcilerimiz.
Anadolu insanımız da portakal meyvesini Almanlara tanıtmış. İlginç de bir hikayesi bulunmaktadır. 1887 yılından 1. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Osmanlı ordusunun ana silah tedarikçisi olan ve bizde “mavzer” olarak bilinen silahlarla ilgili olarak Oberndorf isimli kasabaya giden Türkler, yanlarında büyük bir ihtimalle yemek için götürdükleri portakalları o sırada rastlantı olarak karşılaştıkları karnaval kortejinde yürüyenlere atmışlar. O günden sonra bu bir gelenek olmuş ve işin ilginci hala da sürdürülüyormuş.

Bir diğer araştırmaya göre ise portakal likörü çoktan keşfedilmiş durumdaymış. Karın ağrısı ve hazımsızlığa iyi geldiği konusunda ünlenmiş.

Peki portakal nerede yetişir? Nerelerde daha verimli toprakları var? Günümüzde portakalın en çok yetiştirildiği ve üretiminin yapıldığı ülke Brezilya’dır. Ardından Çin, Hindistan ve Amerika gelir. Ülkemiz ise portakal üretiminde 9. sırada bulunmaktadır. En geniş kapsamlı Akdeniz bölgesinde üretim yapılırken, Doğu Karadeniz ve Ege bölgesinde de üretim yapılmaktadır. Türkiye’deki portakal üretiminin büyük çoğunluğu Hatay, Antalya, Mersin ve Adana illerinden karşılanmaktadır.

Ekolojik olarak bakıldığında, 0 °C’ye kadar soğuğa dayanabilen bu ağaçlar; iyi drenajlı ve pH değeri 4,5-8 olan toprakları sever. Fakat ülkemizde 23 ila -3 °C arasında olan yerlerde yetişebildikleri görülmüştür. Hava sıcaklığı -9 °C’nin altına düşmeye başladığında ise portakal ağacının yaşama riski azalmaktadır. Sıcaklık 45 dereceyi geçtiğinde ise gelişiminin durduğu gözlemlenmiştir. Kar ve buz, gelişimi kötü yönde etkilerken, ılıman havanın gelişime iyi yönde katkısının olduğu doğrulanmıştır. Bu sebepten dolayı ılıman ve Akdeniz ikliminin görüldüğü alanlarda yetiştirilmeye elverişlidir.
Portakal ağacı her ne kadar ılıman havaya uygun olsa da aslında kış meyvesidir. Kasım, Aralık ve Ocak aylarında manavlarda, marketlerde ve pazar tezgahlarında yerini alır. Portakal hasadı Kasım ayının başından Mayıs ayının ikinci haftasına dek sürer.

Dünyada yetişen birçok portakal çeşidi vardır. İsmini İspanya’nın ‘Valencia’ şehrinden alan Valencia, Akdeniz’in bilinen en eski göbekli portakal çeşidi olan Washington, Avustralya kökenli Navelate, Mersin bölgesinde yaygın olarak üretilen Yafa, İspanya ve İtalya’da yetiştirilen Kanlı Portakal, Washington’dan sonra ülkemizde en fazla tüketilen Şeker Portakalı bu çeşitlerden bazılarıdır. Washington portakalı, sofralık portakallar arasında çok talep görür. Antalya’dan Hatay’a kdar hemen hemen bütün Akdeniz’de yetiştirilir. Dünyanın en meşhur portakal türlerinden biridir.

Ülkemizin portakal ile aldığı bir ödülü de vardır. Finike Çavdır köyü portakalı, en iyi portakal ödülü almıştır. Ayrıca en kaliteli Washington cinsi portakal Antalya ili Finike ilçesinde yetiştirilmektedir. Ülkemizde çoğunlukla sofralık tüketim için Washington portakallar üretilirken, meyve suyu sanayisi için Valencia grubu portakallar üretilmektedir.

BESİN DEĞERİ

Portakalın içerisinde B ve C vitaminleri bulunmaktadır.
100 g portakal 46 kcal’dir ve
•Karbonhidrat: 11,8 g
• Protein: 11,54 g
• Şeker: 9,14 g
• Lif: 2,4 g
• Yağ: 0,21 g
• C vitamini: 45 mg
• Kalsiyum: 43 mg
• Magnezyum: 10 mg
• Fosfor: 12 mg
• Potasyum: 169 mg
içermektedir.

SAĞLIK ETKİLERİ

Portakal, sağlığa birçok faydası bulunan meyveler arasında yer alır. Hücre hasarını engelleme, kansere neden olan serbest radikaller ile savaşma, bağışıklık sistemini destekleme, mikroorganizmalara karşı koruma gibi yararları bulunur.

Antioksidan Etki

Portakallar güçlü antioksidanlar arasında yer almaktadır. İçeriğinde bulunan C vitamini, flavonoid ve beta-karoten bir araya gelerek vücudu temizlemeye yarayan ve vasküler, kardiyak, dejeneratif hastalıklar ile kanser ve benzerlerinden koruyan antioksidanı oluştururlar. Hücre hasarını engelleme, kansere neden olan serbest radikaller ile savaşma, bağışıklık sistemini destekleme, mikroorganizmalara karşı koruma da antioksidan etkileri arasındadır.

Sindirim Sistemi Sağlığı

Çok az miktarda karbonhidrat içerdiği ve idrar söktürücü etkisi olduğu için portakal obezite ile savaşmada mükemmel bir çözümdür. Karın ağrısı için ağrı dindirici görevi görür ve birikmiş tortuları çözerek sindirimi kolaylaştırır. Kabızlık ve ishal gibi sorunları giderir, diyabetin etkisini azaltır.

Portakalda yoğun miktarda lif bulunduğundan tip 1 diyabeti olan kişilerde kan şekerinin düşmesine yardımcı olduğu gibi tip 2 diyabeti olan kişilerde de kan şekerini, lipidleri ve insülin seviyelerini düzenler. Amerikan Diyabet Birliği’ne göre portakal ve diğer turunçgiller diyabet hastaları için bir numaralı yiyecektir.

Düşük yağlı, düşük glisemik indeksli ve yüksek besin içerikli portakal, pek çok sorunun kaynağı olan obeziteye karşı ideal bir koruyucudur. Glisemik indeks, besinlerin kişinin kan şekeri seviyelerini nasıl etkilediğini gösteren bir ölçümdür. Yüksek glisemik indeksi olan yiyecekler yendikten hemen sonra glikoz seviyesinin hızla artmasına sebep olur.

Cilt Sağlığı

İçeriğinde bol miktarda C vitamini ve su bulunduran bu meyve, cilt sağlığı bakımından çok önemli bir yere sahiptir. Cilt bakımı yapan kişiler, genellikle kabuğunu veya meyveyi dilimleyerek cilde uygulamaktadır. Pek çok kozmetik firması etkilerinden dolayı meyvenin özünden krem, şampuan ve makyaj malzemesi elde etmektedir. Cildin nemlenmesini ve yenilenerek canlı kalmasını sağlayarak, ayrıca cildi besleyerek, cilde daha parlak ve canlı görünüm sağlamaktadır. Araştırmalara göre yaşlanmayı da geciktirdiği gözlemlenmiştir. Meyvenin kendisi kadar kabuğunun da çeşitli özellikleri ve yararları bulunmaktadır. Saç köklerine iyi gelir ve kepekleri ortadan kaldırır.

Kolesterol

Lif, bağırsaklarda bulunan fazla kolesterolü toplayıp dışarı attığı için portakaldaki lif, kolesterol seviyesinin düşmesine de yardımcı olur. Nutrition Research dergisinde yayınlanan 2010 tarihli bir araştırmada, 60 gün boyunca portakal suyu içen yüksek kolesterollü kişilerde düşük yoğunluklu lipoproteinin (LDL ya da kötü kolesterol) düştüğü görülmüştür.

Kardiyovasküler Sağlık

Portakalda bulunan C vitamini, lif ve kolin kalp sağlığı için oldukça yararlıdır. Potasyum da elektrolit bir mineral olduğundan kalp atışlarınızın düzenli olmasını sağlar. 2012 tarihli bir araştırmaya göre her gün 4.069 mg potasyum tüketen kişilerde, günde yaklaşık 1.000 mg potasyum tüketen kişilere göre kalp hastalıklarından ölme riski %49 oranında daha düşüktür. Portakalda bulunan potasyum aynı zamanda kan basıncının düşmesine de yardımcı olduğundan beyin kanamasına karşı da koruma sağlar. Portakalın kalp için yararlı olmasında başka bir etken de içerisinde bulunan folik asidin kardiyovasküler bir risk faktörü olan homosistein seviyelerini düşürmesidir.

KULLANIM ALANLARI

Portakal ile ilgili yapılan araştırmalarda, kullanım alanlarına bakıldığında günümüzde birçok öneri vardır. Ayakkabı kokusu için ayakkabıların içine birkaç portakal kabuğu koyulması ve bir iki gün bekletilmesi önerilmiştir. Temizlik konusunda ise birkaç portakal kabuğu, bir miktar su ve biraz sirkeyi bir kaba koyduktan sonra karışımı sprey şişesine koyup elektronik eşyaları, cam dolapları, lekeli camları vs. temizleyebileceğiniz öneri olarak sunulmuştur.
Yapılan bir araştırmaya göre ise Tonsillitis (bademcik iltihabı) yaşayanların, portakal suyunu aleo vera kristali ile tükettiğinde olumlu yönde sonuçlar alındığı gözlemlenmiştir.
Kabuklarından portakal esansı, bu esanstan ise parfüm elde edilir. Gıda sanayisinde de bolca kullanır. Ayrıca ilaç sanayisinde de kullanılmaktadır. Sonuç olarak; taze meyve olarak tüketilmesinin yanında suyu ve kurutulmuş haliyle de beslenme açısından yararlı bir besin olarak ön plana çıkmaktadır.

10 MADDEDE PORTAKAL