Turp (Raphanus sativus L.), Brassicaceae (Cruciferae) familyasına ait olup özellikle Çin, Japonya, Kore ve Güney Asya’da geniş varyasyon, yayılma alanı ve üretimi bulunan, insanların taze sebze gereksinimini karşılamada önemli yer tutan, besin içeriği zengin bir sebzedir. Turp tüm dünyada yetiştirilen ve tüketilen bir kök sebzedir. Genellikle insanlar turpları çıtır çıtır çiğ olarak özellikle salatalarda tüketirler aynı zamanda birçok Avrupa yemeğinde de yer alır. Turpların farklı türleri ve renkleri vardır. Bunlar kırmızı, mor, siyah, sarı ve içi beyaz dışı pembemsi olan renklerdir.
Turp sebzesinin özel yapısı (hipokotiller) tamamen veya kısmen yeraltı habitatına sahip olduğundan ve nişasta ve diğer bileşikleri depolayabildiğinden kök olarak kabul edilmektedir. Çoğu Avrupa ve Asya mahsulünde turpun eti beyazdır. Turpun farklı renklerde olması fitokimyasal içeriğinden kaynaklanmaktadır.
Turp, yılda 7 milyon ton tahmini üretim ile dünyadaki toplam sebze üretiminin yaklaşık %2’sini oluşturmaktadır. Çin, Japonya ve Kore, turpun yüksek öneme sahip olduğu ve geniş alanlarda yetiştirildiği başlıca Güney Asya ülkeleridir. Dünyadaki toplam turp üretiminin çoğunluğunu Çin sağlamaktadır ardından Hindistan gelmektedir. Turp üretiminde bu ülkeleri sırasıyla Rusya, Kore ve Ukrayna izlemektedir. Türkiye’nin tüm bölgelerinde turp yetiştirilmekle birlikte ilk sırayı Osmaniye almaktadır.
Besin Değeri
Turp, C vitamini açısından zengin, düşük kalorili bir besindir. Ayrıca folat, B6 vitamini, potasyum, manganez ve kalsiyum gibi mikro besinler de içermektedir. Turp özellikle proteinler, glukosinolatlar, flavonoidler, β-karoten ve mineraller olmak üzere bir besin ve fitokimyasal kaynağıdır. Bu fitokimyasalların çoğu, yapraklarda ve filizlerde yüksek oranda yoğunlaşmıştır. Hem filizler hem de yapraklar, içerik olarak kullanıldıkları yemeklerin organoleptik özelliklerini de geliştirebilmektedir. Turp ayrıca hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan hastalıkları hedefleyen nutrasötiklerin geliştirilmesi için bir hammadde olarak kabul edilebilir.
100 g turp: • Kalori: 27 kcal • Karbonhidrat: 4.49 g • Protein: 0.08 g • Yağ: 0.44 g • Lif: 2.18 g • C vitamini: 19.2 mg • A vitamini: 3 RE • K-1 vitamini: 1.9 µg • B-6 vitamini: 0.055 mg • Potasyum: 235 mg • Fosfor: 21 mg • Kalsiyum: 42 mg • Magnezyum: 13 mg • Sodyum: 23 mg • Demir: 0.19 mg • Beta-karoten: 38 µg • Tiamin: 0.031 mg • Niasin: 0.249 mg • L-askorbik asit: 18.8 mg • Folat: 117 µg içermektedir.
Sağlık Etkileri
Turp esas olarak kökleri için yetiştirilmektedir. Dünya çapında, özellikle Asya ülkelerinde taze, salata veya meyve suyu şeklinde tüketilmektedir. Turpun her bir botanik fraksiyonu, kökü, yaprakları, tohumları, tohum filizleri, çiçekleri, kabuğu ve gövdesi, insan sağlığına büyük faydalar sağlayan çeşitli biyoaktif moleküllere sahiptir. Turp, çeşitli fenoller, flavanoidler, antosiyaninler, glukozinolatlar ve izotiyosiyanatların varlığı nedeniyle iyi bir antioksidan kaynağıdır. Turpun farklı fraksiyonlarında bulunan biyoaktif bileşikler ve bunların antioksidan aktiviteleri, antimikrobiyal, antikanser, antimutajenik, antidiyabetik, antiinflamatuar, diüretik, gastroprotektif, antidiyareik, antihipertansif ve cilt yaşlanmasını geciktirici gibi çeşitli sağlığı geliştirici aktiviteler göstermektedir.
Antidiyabetik
Turp kökünün antidiyabetik etkisi olduğu ve diyabetik durumlarda çok faydalı olduğu yapılan çalışmalar sonucunda görülmektedir. Ayrıca turp, diyabetik koşulları iyileştirmek için etkili olduğu bulunan güçlü antioksidan antosiyaninleri içermektedir. Bu antidiyabetik özellikler, turpun antioksidan savunma mekanizmasını geliştirme ve oksidatif stresi ve lipid peroksidasyonunu azaltma, hormonal kaynaklı glikoz homeostazını iyileştirme, enerji metabolizmasını destekleme ve bağırsakta glikoz emilimini azaltma kabiliyetinden kaynaklanıyor olabilir. Bir araştırmada turpun, yağda çözünen bir antioksidan koenzim olan koenzim Q10 (ubikinon) ve tip 2 diyabet gelişimini önleyen elektron taşıma zincirinin bir bileşenini içerdiği bildirilmiştir.
Kardiyovasküler Sağlık
Yapılan araştırmalarda turp tozunun, toplam lipitlerin, trigliseritlerin ve toplam kolesterolün fekal atılımını artırarak lipit seviyelerini düşürdüğü sonucuna ulaşılmıştır. Kırmızı kan hücresindeki katalaz ve glutatyon peroksidaz aktivitelerinin turp tarafından yüksek düzeyde gözlemlenmiştir. Turp tozu, karaciğerdeki süperoksit dismutaz, katalaz ve GSHPx aktivitelerini de artırmıştır. Turptaki flavonoidler ve C vitamini, lipid peroksidasyonunu inhibe edebilmektedir. Turp, kalp damar hastalıkları ve kanser gibi hastalıkların tedavisi, önlenmesi ve yaşlanmayı geciktirmek için önerilmektedir.
Antiinflamatuar
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda turp özlerinin, farelerde lenfoid dokuyu ve kırmızı kan hücrelerini koruduğu gözlemlenmiştir. Turpun antiinflamatuar etki gösterdiği bildirilmiştir. Yine yapılan çalışmada; turp özünün, T-lenfositler dahil olmak üzere bağışıklık sistemini koruduğu, fare karaciğeri ve sıçan böbreğindeki hasarlı dokuları da azalttığı belirtilmektedir. Bu da turp özünün bağışıklık sisteminde doğrudan veya dolaylı olarak sistemik antioksidan etkiler sağladığını düşündürmektedir.
Antilipidemik
Siyah turpun suyu, hepatik kolesterol seviyelerini düşürmekte ve kolesterol içeren safra taşlarının oluşumunu önlemeye yardımcı olmaktadır. Serum lipid seviyelerini de azalttığı belirtilmiştir. Safra taşı önleme, azalan kolesterol seviyeleri, siyah turp dahil turpların genel lipid düşürücü etkileri ile ilişkilidir.
Antikanserojen
Literatürdeki çalışmalarda turp kökünün, apoptozun indüklenmesi yoluyla insan kanser hücresinin çoğalmasını önemli ölçüde engellediği bildirilmektedir. Yapılan çalışmalar sonucunda turpun kanser dahil çeşitli kronik hastalıkların önlenmesi için yardımcı olduğu gösterilmiştir ve bu nedenle fonksiyonel gıdalarda, gıda takviyelerinde turp kök ekstraktlarının kullanılması önerilmektedir.
Turpgiller ailesi antineoplastik (tümör hücrelerinin gelişimini önleyen) özelliklere sahip sebzeler arasında, birçok kanser riskini azaltmada en güçlü olanlardır. Son zamanlarda, yapılan çalışmalarda Japon turp (R. Sativus) filizlerinin insan kolon kanseri hücrelerine karşı doza bağlı bir kemopreventif etki gösterdiği bildirilmiştir. R. sativus filizlerinin neoplastik hastalığa karşı koruma yeteneği, özellikle 4-(metiltio)-3-butenil izotiyosiyanattan kaynaklanmaktadır.Ek olarak, turpun çeşitli kanserojen ajanlara karşı güçlü hepatoprotektif özellikler sergileyen indol-3-karbinol içerdiği bulunmuştur.
Halk Sağlığında Kullanımı
Turp, karaciğer ve solunum yolu hastalıklarını tedavi etmek için popüler olarak kullanılmaktadır. Turp ekstraktlarının antibiyotik aktivitesi geleneksel tıpta bildirildiği gibi mikrobiyal hastalıklardaki etkinliğini doğrulamaktadır. Yapılan bazı çalışmalarda turpun suyu, Bacillus subtilis, Pseudomonas aeruginosa ve Salmonella thyphosa’ya karşı antimikrobiyal aktivite göstermiştir. Yapraklarının sulu ekstraktı ise, influenza virüsüne karşı antiviral etki göstermiştir.
Yunan, Arap ve Hint halk tıbbında turp; sarılık, safra taşı, karaciğer hastalıkları, rektal prolapsus, hazımsızlık ve mide ağrıları gibi birçok hastalığın tedavisinde ev ilacı olarak kullanılmıştır. Turp suyunun bağırsak üzerinde müshil etkisi vardır ve dolaylı olarak safraakışını uyarmaktadır. Turp yaprakları ve köklerinin suyu, idrar söktürücü ve müshil etkileri nedeniyle geleneksel olarak ishali, idrar problemlerini ve mide ağrılarını iyileştirmek için kullanılmaktadır. Çin, Güney Asya ve Meksika geleneksel tıbbında turp böbrek taşı, safra kesesi taşı, boğmaca, mide-bağırsak bozuklukları, karaciğer hastalıklarını iyileştirmek için kullanılmıştır.
Kullanım Alanları
Turpun yenilen kısmı esas olarak köküdür. Ancak yaprak ve filiz tüketimi de yaygınlaşmaktadır. Kök genellikle salatalarda tüketilmekle birlikte diğer sebzelerle birlikte pişirilebilir veya tuzlanabilir. Turp köklerinin Asya’da en çok tüketilen formu kurutulmuş veya konserve turşu olarak işlenmiş halidir. Yapraklar ve filizler genellikle salataların bir parçası olarak çiğ tüketilir. Bu kullanımlara ek olarak Orta Doğu’da belirli sağlık yararları için turp suyu içilmektedir.
Turpun hipertansiyon, kardiyometabolik bozukluklar gibi hastalıklarda iyileştirici olarak ve antimikrobiyal ve antioksidan ajan olarak potansiyel kullanımı, araştırmacılar ve ilaç endüstrisi için bir ilgi alanı haline gelmiştir. Bu sebeple ilaç endüstrisinde de kullanılmaktadır.
10 Maddede Turp
1- Vitamin ve minerallerden zengin, düşük kalorili bir sebzedir. 2- İyi bir antioksidan kaynağıdır. 3- Antidiyabetik ve antilipidemik bir sebzedir. 4- Turp tüketimi kanserin önlenmesine yardımcı olmaktadır. 5- Sağlık yararları sayesinde ilaç endüstrisinde kullanılmaktadır. 6- Kardiyovasküler hastalıkları önlemeye yardımcı olur. 7- Turp çeşitleri kolesterol seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olur. 8- Antimikrobiyal etki gösteren bir sebzedir. 9- Antiinflamatuar etki göstermektedir. 10- Halk tıbbında birçok hastalık için kullanılmıştır.
Kaynaklar
Antioxidants in Vegetables and Nuts - Properties and Health Benefits. (2020). Springer EBooks
Banihani, S. A. (2017). Radish (Raphanus sativus) and Diabetes. Nutrients, 9(9), 1014.
Beevi, S. S., Mangamoori, L. N., Subathra, M., & Edula, J. R. (2010). Hexane Extract of Raphanus sativus L. Roots Inhibits Cell Proliferation and Induces Apoptosis in Human Cancer Cells by Modulating Genes Related to Apoptotic Pathway. Plant Foods for Human Nutrition, 65(3), 200–209.
FoodData Central. (2019).
Gamba, M., Asllanaj, E., Raguindin, P. F., Glisic, M., Franco, O. H., Minder, B., Bussler, W., Metzger, B., Kern, H., & Muka, T. (2021). Nutritional and phytochemical characterization of radish (Raphanus sativus): A systematic review. Trends in Food Science and Technology, 113, 205–218.
Gutiérrez, R. B. G., & Perez, R. G. (2004). Raphanus sativus (Radish): Their Chemistry and Biology. The Scientific World Journal, 4, 811–837.
Kumakura, K., Kato, R., Kobayashi, T., Sekiguchi, A., Kimura, N., Takahashi, H., Takahashi, A., & Matsuoka, H. (2017). Nutritional content and health benefits of sun-dried and salt-aged radish (takuan-zuke). Food Chemistry, 231, 33–41.
Singh, A., Sharma, S., & Dolly. (2020). Radish. Antioxidants in Vegetables and Nuts-Properties and Health Benefits, 209-235.
Shin, T., Ahn, M., Kim, G. B., & Pa-rk, S. M. (2015). Biological activity of various radish species. Oriental Pharmacy and Experimental Medicine, 15(2), 105–111.
Shukla, S., Chatterji, S., Mehta, S., Kumar, P., Singh, R., Yadav, D., & Watal, G. (2011). Antidiabetic effect ofRaphanus sativusroot juice. Pharmaceutical Biology, 49(1), 32–37.
Takahashi, A., Matsuoka, H., Watanabe, E., Shinagawa, A., Ozawa, Y., Yamada, Y., & Uda, Y. (2009). Quantitative analysis of yellow pigment in takuan-zuke and their ABTS radical cation scavenging activity. Food science and technology research, 15(3), 337-342.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
