Ahududu ya da frambuaz (Rubus idaeus), gülgiller (Rosaceae) familyasından, yaz ve sonbahar mevsiminde yetişen kırmızı renkli ve tatlı meyveler veren bir bitki türüdür. Genelde ormanların seyrekleşmeye başlayıp açık verdiği yerlerde veya önceden yangın ya da ağaç kesimi ile açılan alanlarda büyür. Köklerinin çok yılık olmasına rağmen gövdelerinin 2 yıllık olması ve her yıl yenilenmesi, diğer meyvelerde görülmeyen özel bir karakterdir. Diğer üstün bir özelliği de dikimden sonra kısa sürede meyve vermeye başlamasıdır.
Ahududu çiçeği, arılar için temel bir nektardır. Nemli iklime sahip bölgelerde kolayca üretilebilir ve kesilmedikçe kendiliğinden ürer. Ahududu, dünyada geniş bir yayılım alanına sahiptir. Karadeniz bölgesi, ahududunun anavatan sınırları içerisinde yer almaktadır. Türkiye’nin kuzeyinde, batıdan doğuya uzanan bir kuşak boyunca, genellikle 1000 m ve daha fazla yüksekliklerde, nemi fazla olan yerlerde doğal olarak yetişmektedir.
Kırmızı ahududu “Floricane” ve “Primocane” çeşitleri olmak üzere iki tipe ayrılır. Floricane çeşitler ile yıl içerisinde iki kez ürün alınabilirken, Primocane çeşitler ile yıl içerisinde bir kez ürün alınabilmektedir.
Dünya ahududu üretimi yılda yaklaşık 613 bin tondur. Bu üretimde ilk sırayı 144 bin ton ile Rusya alırken, bu ülkeyi Polonya, ABD, Sırbistan ve Meksika takip etmektedir. Ülkemizde ise 2015 yılında ahududu üretimi 4320 ton olmuştur. Birim alandan elde edilen en yüksek verim Meksika’da 1520 kg iken ülkemizde 885 kg’dır. Ülkemizde birim alana verimin düşük olması, yıllardan beri ahududu yetiştiriciliğinin amatör olarak yapılmasının yanı sıra yetiştiriciliği yaygın olan illerde düzenli bahçelerin bulunmaması ve kültürel işlemlerin gereği gibi yapılmamasından kaynaklanmaktadır.
Gıda sektöründe ahududu özellikle reçel, marmelat, içki, meyveli yoğurt ve pasta yapımında değerlendirilmektedir. Ayrıca dondurulmuş gıda olarak da piyasaya sunulmaktadır.
Besin Değeri
Ahududu ve böğürtlenler besin değeri bakımından oldukça önemli, sağlık için vazgeçilmez değerde yüksek oranlarda mineral maddeler ve vitaminler içermektedir. Diyet lifi (çözünür ve çözünmez) yapıları çok büyük değere sahiptir. Örneğin ahududu ve böğürtlenler her 100 g da 4-6 g lif içermektedir. Bu oran özellikle muz, armut ve elma gibi birçok meyve türünden daha yüksektir. Bu meyvelerde kolesterol, kalori ve sodyum düşüktür, su ise yüksektir. Ahududu kalori bakımından en düşük, besleyicilik açısından en yüksek değerlere sahip meyveler arasında yerini almaktadır.
100 g ahududu 57 kcal’dir ve • Karbonhidrat: 12.9 g • Protein: 1.01 g • Yağ: 0.19 • Lif: 6.5 g • C Vitamini: 23 mg • Biyotin: 3.43 µg • Kalsiyum: 16 mg • Magnezyum: 19,2 mg • Fosfor: 27 mg • Potasyum: 156 mg • Sitrik Asit: 1740 mg içermektedir.
Üzümsü meyveler ve ürünleri günümüzde “fonksiyonel gıdalar” olarak bilinmekte ve gıda endüstrisinde artan bir ilgi görmektedir. Başta antosiyaninler olmak üzere diğer meyvelere göre daha yüksek antioksidan kapasitesine sahip üzümsü meyvelerin hastalıklara yakalan[1]ma risklerini ve hastalık semptomlarını azaltarak, sağlık üzerine koruyucu etkileri olduğu düşünülmektedir. Üzümsü meyve kategorisinde olan frambuaz da başta antosiyaninler olmak üzere, fenolik asitler, tanenler, flavonoidler, flavanoller, stilbenler, vitaminler ve mineraller dahil olmak üzere yüksek seviyelerde biyoaktif bileşen içerir.
Wada ve Ou tarafından yapılan bir çalışmada bazı üzümsü meyve türlerinin fenolik madde ve antioksidan içerikleri araştırılmıştır. Meyvelerin antioksidan içerikleri oksijen radikal emme gücü (ORAC) metodu ile 565 nm dalga boyunda spektrofotometrik olarak tayin edilmiştir. Antioksidan miktarı μmol Trolox eşdeğeri/g yaş meyve cinsinden hesaplanmıştır. Çalışma sonucunda, taze kırmızı ahududuların antioksidan değeri 24 μmol Troloks eşdeğeri/g yaş meyve, siyah ahududuların ise 77 μmol Troloks eşdeğeri/g yaş meyve olarak ölçülmüştür. Toplam fenolik madde içerikleri ise siyah ahududularda 9,80 mg gallik asit/g meyve, kırmızı ahududularda ise 4,95 mg gallik asit/g meyve olarak bulunmuştur.
Sağlık Etkileri
Ahududunun insan sağlığı açısından önemi büyüktür. Ahududunun şeker yapısı levülöz tipinde olduğundan şeker hastaları kullanabilir. Romatizma hastaları için meyveleri faydalı olup suyu da soğuk algınlığı ve ateşli hastalıklarda yararlıdır. Meyvelerinden elde edilen şurup, eczacılık tekniğinde ilaçlara tat ve koku vermede kullanılır. Meyvesi organik asitler, şekerler ve C vitamince zengindir. İştah açıcı, idrar söktürücü, bağırsak temizleyici ve kuvvet verici olarak taze halde kullanılır. Siyah ve kırmızı frambuazların sağlık açısından büyük öneme sahip olan fenol ve flavon flavonoidlerini yüksek oranlarda içermeleri ve bu maddelerin antikanserojen, antioksidan rolleri nedeni ile frambuazların insan sağlığı için öteki gıdalar ile mukayese edildiğinde en faydalı meyveler arasında oldukları görülmektedir. Gün geçtikçe insanların sağlığına verdiği önem, sağlıklı yaşam için sağlıklı gıdaların tüketilmesi bilincini de giderek artırmaktadır.
Frambuaz, kuersetin ve kaempheol flavonoidlerinin iyi bir kaynağıdır. Kuersetin hem antikanserojen hem de antioksidan etkiye sahiptir. Kuersetin ve kaempferol gibi antioksidanlar, insan vücudundaki hücrelerde yıkım meydana getiren lipid peroksidasyonunu önleyebilmektedir.
Antosiyaninler
Antosiyaninler flavonoid grubunun bir bölümünü oluşturmaktadır. Meyvelerdeki antioksidanlar özellikle büyük ölçüde antosiyaninlerden kaynaklanmaktadır. Siyah, koyu kırmızı ve mavi renkler içeren meyvelerin antioksidan değerleri çok daha yüksektir. Antioksidanların yaşlanmanın önüne geçtiği gerçeği, bu maddelerin en önemli aktivitesidir. Bu maddeler DNA moleküllerine zarar veren ve kansere yol açan serbest oksijen radikallerini nötralize etmektedirler. Ayrıca bunlar çevresel kanserojenleri etkisiz hale getirirken, kardiovasküler rahatsızlıklara karşı koruyucu etki sağlamakta, güneş ışınlarının zararlı etkilerine karşı savaşmakta, Alzheimer ve diğer yaşlılık problemlerini geciktirmektedirler.
Ellagik Asit
En fazla kırmızı (Rubus ideaus) ve siyah (Rubus occidentalis) ahududularda bulunan ellagik asit vücutta kansere neden olan kimyasalları inaktif hale getirerek bir antikanserojen etki göstermektedir. Yapılan çalışmalarda özellikle kırmızı frambuazlardan elde edilen ellagik asidin bazı kanser tiplerinde kanserli hücrelerin gelişmesini engellediği belirtilmektedir. Ahududulardan elde edilen ekstraktlardan özellikle myricetinin güçlü bir antimikrobiyal etki gösterip, insan sağlığına zararlı bazı bakterilerin gelişimini engellediği görülmüştür. Bunun yanında ellagik asit yaşlanmayı geciktirici etkiler de göstermektedir.
Antidiyabetik
Diyabet (DM) pankreasta insülin eksikliği, insülin direnci veya her ikisinin birlikteliği sonucu kanda glikoz seviyesinin yükselmesine bağlı olarak gelişen ve kronik ya da akut komplikasyonlara neden olabilen bir hastalıktır. Frambuaz içerdiği yüksek antioksidan kapasite sayesinde kan glikoz regülasyonunda iyileşmelere yol açabilir. Üzümsü meyvelerin fenolik bileşenlerinin antidiyabetik aktivitesinin, antioksidan, antiinflamatuar ve karbonhidrat sindirici enzim inhibisyonu yoluyla oluştuğu düşünülmektedir.
Kardiyovasküler Sağlık
Ahududu gibi flavonoid bakımından zengin gıdaların alımı, kardiyovasküler hastalıklar[1]dan ölüm riskini düşürür. Özellikle bir flavonoid grubunun (antosiyaninler) kardiyovasküler hastalığa yol açabilecek iltihabı azalttığı gösterilmiştir. Ahududu içindeki yüksek polifenol içeriği trombosit oluşumunu önleyerek ve antiinflamatuvar mekanizmalar yoluyla kan basıncını azaltarak kardiyovasküler hastalık riskini azaltabilir.
Aynı zamanda frambuaz yüksek miktarda lif içerir. Yüksek miktarda lif alımının kolon kanseri ve kalp hastalıklarına karşı koruyucu etki yaptıkları belirlenmiştir.
Eklem Rahatsızlıkları
Ahududu, böğürtlen ve çilek gibi meyvelerde bulunan flavonoidler, hücrelerdeki C vitamini düzeyini yükseltirler. Flavonoidlerin, eklemlerdeki kirişler, bağlar ve kıkırdak yapısında bulunan kolajen üzerindeki olumlu etkisi, romatoid artrit gibi eklem rahatsızlıkları olan kişiler için önemlidir.
Halk Hekimliğinde Kullanımı
Halk hekimliğine göre ahududu, tansiyonu düşürür, kanı temizler, vücutta biriken toksik maddelerin atılmasını sağlar. Yapraklarının usaresi (özü) terletir ve idrar söktürür. Bağırsakların çalışmasını düzene sokar. Kabızlığı giderir, ateşi düşürür ve vücuda dinçlik verir. Suyu ise; böbrek ve safra kesesi taşlarına, nikriz hastalığına çok faydalıdır. Boğaz, bademcik ve göz iltihaplarında kullanılır. Göz iltihaplanmalarında suyuyla pansuman yapıldığında şifa verdiğine inanılır. KULLANIM ALANLARI Taze tüketimi yanında meyve suyu, dondurma, şekerleme, pastacılık, derin dondurma gibi sanayiye yönelik tüketim şekilleriyle de ahududu, ülkemizde önemli bir yetiştiricilik dalı olmaya aday bir meyve türüdür. Geniş tüketim yelpazesi yanında yetiştiriciliğinin de oldukça kolay olması ahududu yetiştiriciliğinin önemini daha da artırmaktadır.
Ahududunun taze tüketimlerinin yanında endüstriye uygunluğu nedeniyle ekonomik ve ticari önemi oldukça yüksektir.
Frambuaz yaprakları infüzyon halinde astringen(dokuları büzücü) ve depüratif(temizleyici)olarak, meyveleri ise diüretik ve tonik olarak, ayrıca şurubu boğaz hastalıklarında gargara olarak kullanılmaktadır. Eczacılıkta pediatrik ilaçlara renk ve koku verici olarak eklenmektedir.
10 Maddede Frambuaz
1- Ahududu ya da frambuaz (Rubus idaeus), gülgiller (Rosaceae) familyasından bir bitki türüdür. 3- Karadeniz bölgesi, frambuazın anavatan sınırları içerisinde yer almaktadır. 4- Frambuaz her 100 g da 4-6 g lif içermektedir. 5- Frambuaz ve böğürtlenler besin değeri bakımından oldukça önemli, sağlık için vazgeçilmez değerde yüksek oranlarda mineral maddeler ve vitaminler içermektedir. 6- Frambuaz, kuersetin ve kaempheol flavonoidlerinin iyi bir kaynağıdır. 7- Frambuaz başta antosiyaninler olmak üzere, yüksek seviyelerde biyoaktif bileşenler içerir. 8- Frambuazda bulunan ellagik asit vücutta kansere neden olan kimyasalları inaktif hale getirerek antikanserojen etki göstermektedir. 9- Frambuaz içerdiği yüksek antioksidan kapasite sayesinde kan glukoz regülasyonunda iyileşmelere yol açabilir. 10- Frambuaz taze tüketimi yanında meyve suyu, dondurma, pastacılık, derin dondurma gibi sanayiye yönelik tüketim şekilleriyle de ülkemizde önemli bir yetiştiricilik dalı olmaya adaydır.
Kaynaklar
AĞAOĞLU S., 1986. Üzümsü Meyveler, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı, Ankara.
Crandall, P.C., 1995. Bramble Production The Management and Marketing of Raspberries and Blackberries. Chapter 1. Food Products Press The Haworth Press, 10 Alice Street, Binghamton, Ny 13904- 1580 USA. 213 p.
Göktaş A., 2011. Ahududu ve Böğürtlen Yetiştiriciliği, Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü, Yayın No: 38
Harşıt, B., (2015), Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Halk Arasında Tıbbi Amaçlı Kullanılan Bazı Bitkilerin Antioksidan Aktivitelerinin İncelenmesi, Artvin Çoruh Üniversitesi Bitirme Tezi, Artvin.
Kichina, V.V., S.V. Ivanov, (1977). Biochemical Evaloation of Some Introduced Raspberry cvs in the Moscow region. Shormik Nauchnykh Robat N. i. Zonal’n In ta Sadovod Nechernozem Plosy. 10, 175-180.
Kingston, C.M., E.M.O’Donoghue and W.Martin, 1991. Influence of cultural and harvesting methods on fruit quality of red raspberry. New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science. Vol: 19: 95-102.
Olsen, S.R., L.E. Sommers, 1982. Phosphorus Methods of Soil Analysis Part 2. Chemical and Microbiological Properties Second Edition. Agronomy No:9 p:403-427.
Pala E, Melikoğlu M. 2019. Deri yaşlanması ve beslenme. Solak N, editör. Deri ve Beslenme.1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri;. p.67.
Pehluvan, M. & Güleryüz, M. (2004). Ahududu ve Böğürtlenlerin İnsan Sağlığı Açısından Önemi. Bahçe, 33 (1)
Tüysüz, B., Çakır, Ö., & Dertli, E. (2021). Bazı Yabani Meyve Türlerinin Antioksidan Kapasitesi, Toplam Fenolik Madde İçeriği ve Fenolik Asit Profilinin Belirlenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (21), 191-197.
Zafrilla, P., and F. Ferreres, F.A. TomásBarberán, 2001. Effect of Processing and Storage on the Antioxidant Ellagic Acid Derivatives and Flavonoids of Red Raspberry. Journal of Agricultural and Food Chemistry (49): 3651-3655.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
