Sindirim sorunları, birçok kişinin yaşam kalitesini etkileyen yaygın bir problem olabilir. Özellikle irritabl bağırsak sendromu (IBS) gibi rahatsızlıklar, günlük yaşantıyı zorlaştırabilir. İşte tam burada sindirim sistemi rahatsızlıkları için ‘Düşük FODMAP Diyeti’ devreye giriyor. Bu diyet, bazı besinleri sınırlayarak sindirim sistemini rahatlatmayı ve semptomları azaltmayı hedefler. Bu yazımızda, Düşük FODMAP Diyetinin ne olduğunu, nasıl uygulandığını ve sindirim sorunlarınızda size nasıl yardımcı olabileceği hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Yazı İçeriği:
- FODMAP Nedir?
- Düşük FODMAP Diyeti ve Faydaları Nedir?
- FODMAP Alt Tipleri Nelerdir?
- Düşük FODMAP Diyeti Etkili Mi?
FODMAP NEDİR?
FODMAP; fermente edilebilir oligosakkaritler, disakkaritler, monosakkaritler ve poliollerin kısaltması olan, az emilen, ozmotik olarak aktif ve hızla fermente olabilen karbonhidratlar olarak bilinmektedir ve son yıllarda araştırmacılar tarafından bilimsel literatürde giderek daha fazla ilgi görmektedir. Bunun nedeni, fonksiyonel gastrointestinal (GIS) bozuklukları, özellikle hassas bağırsak sendromu (IBS) olan bireyler tarafından FODMAP'lerin alınmasının, şişkinlik, karın ağrısı, aşırı gaz ve değişen bağırsak alışkanlığı gibi şiddetli ve ağrılı gastrointestinal semptomların başlamasıyla ilişkili olduğunun bulunmasıdır. IBS’de semptomların yaşam kalitesini ciddi oranda etkilemesinden yola çıkılarak 2005 yılında FODMAP'lerin gruplandırılması ve yoğun gıda kompozisyonu araştırması yapılmış, şu anda IBS yönetimi için bir tedavi stratejisi olarak uluslararası alanda tanınan düşük FODMAP diyetinin geliştirilmesine yol açmıştır. FODMAP'ler, meyveler, sebzeler, baklagiller ve tahıllar, bal, süt ve süt ürünleri ve tatlandırıcılar gibi çok yaygın ve farklı gıdalarda bulunabilir. Tüm FODMAP'ler potansiyel tetikleyicilerdir, ancak neyse ki tüm FODMAP'ler aynı IBS hastasında karın semptomlarını şiddetlendirmez. Alışılmış bir diyette günlük toplam FODMAP alımı, günde 15-30 gram arasında değişir.
Düşük FODMAP Diyeti ve Faydaları Nedir?
Düşük FODMAP diyeti (DFD) yalnızca gluten ve laktoz içermeyen bir diyet değildir. Daha sınırlı bir diyetten daha büyük ve daha tutarlı bir etkiye sahip olan daha küresel bir eliminasyon diyetidir. Düşük FODMAP yaklaşımı, basitçe bir “kaçınma diyeti” değildir. Ayrıca hastaların bazı gıdalara karşı toleransını test eden, hastaların onları diyetlerinden çıkarmalarını ve yaşam tarzlarında önemli değişiklikler yapmalarını sağlayan bir teşhis aracıdır. Her hastanın klinik ve diyet değerlendirmesi, diyetisyen odaklı eğitim süreci ve uzun vadeli yönetim protokolü, diyetin tutarlı başarısı için çok önemlidir.
İrritabl bağırsak sendromundan (IBS) etkilenen vakaların yaklaşık %60'ında, semptomlarının tetikleyicisi olarak diyetin yaşam kalitelerini ciddi oranda etkilediğini bildirmiştir. Ayrıca, daha yüksek derecede gıda intoleransı olan hastaların daha şiddetli IBS semptomları gösterdiği bilinmektedir. IBS'nin yaygın semptomlarının (şişkinlik, karın ağrısı, aşırı gaz, kabızlık, ishal veya değişen bağırsak alışkanlığı), çölyak hastalığı, inflamatuar barsak hastalığı, dışkılama bozuklukları ve kolon kanserinde de yaygın olduğu belirtilmektedir. Hastalıkların tanısının konulmasından itibaren diyetin semptomlar üzerindeki olumlu etkisi üzerinde durulmuş ve özellikle fermente edilebilir Oligo-, Di-, Monosakaritler ve Polioller anlamına gelen FODMAP kısaltması altında gruplandırılmış geniş bir besin sınıfına ilgi giderek artmaktadır.
Ayrıca FODMAP'ler prebiyotiktir ve uzun vadeli gastrointestinal sağlıkta önemli olabilir. Son araştırmalar, düşük FODMAP diyetinin bağırsak mikrobiyomu üzerindeki potansiyel olumsuz etkisini vurgulamıştır. Bu nedenle, diyetin kısıtlayıcı aşamasına yalnızca semptomlar düzelene kadar, genellikle 4 hafta devam edilmelidir. Bundan sonra, gıda yükleme testi ile bireysel tolerans araştırılmalıdır. İdeal olarak, bu, küçük miktarlarda fruktanların ve kanıtlanmış prebiyotik aktiviteye sahip FODMAP'ler olan Galaktooligosakkaritlerin (GOS) yeniden verilmesini içerecektir. Düşük FODMAP diyeti "herkese uyan tek beden" bir yaklaşım olmadığı gibi ömür boyu bir diyet de değildir. Karbonhidrat zinciri uzunluğuna bağlı olarak farklı FODMAP alt tipleri vardır ve her birey, semptom tipi ve şiddetinde bir değişiklikle buna tepki gösterir.
FODMAP ALT TİPLERİ NELERDİR?
Oligosakkaritler
Oligosakkaritler, fruktanlar ve galakto-oligosakkarit (GOS), en uzun zincir uzunluğuna sahiptir ve buğday ve çavdar ürünleri, baklagiller, fındık, enginar, soğan ve sarımsak gibi gıdalarda doğal olarak bulunur. Fruktanları ve GOS'u parçalayabilecek bir insan enzimi yoktur ve sonuç olarak hepimizde emilim aşaması zordur. Yüksek oranda fermente edilebilirler. Fruktanlar ve GOS kolonik bakterilerle karşılaştığında ortaya çıkan gaz üretimi IBS'de görülen şişkinlik, karın ağrısı ve aşırı gaza önemli ölçüde katkı sağlar.
Disakkaritler
Disakkarit FODMAP, süt ürünlerinde bulunan ve emilim için onu parçalamak üzere laktaz enzimine ihtiyaç duyan şeker olan laktozdur. Laktaz aktivitesi, Asya ve Akdeniz gibi belirli etnik kökenlerde, yaş ilerledikçe ve aktif Crohn hastalığı gibi bağırsak iltihabı dönemlerinde azalabilir. Pek çok kişi, diyet laktoz alımını sindirmek için yeterli laktaz üretimine sahiptir ve bu nedenle, düşük FODMAP diyetinin bir parçası olarak laktozu kısıtlamaya gerek duymaz.
Monosakkaritler
Monosakkarit FODMAP, elma, armut, karpuz, mango gibi bazı meyvelerde ve ayrıca balda ve şeker bezelye gibi bazı sebzelerde bulunan tek bir şeker olan fruktozdur. Fruktoz ayrıca fruktoz veya yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi ticari bir tatlandırıcı olarak da kullanılır. Fruktoz, en küçük FODMAP karbonhidratıdır ve yüksek ozmotik etkisine ve bağırsak lümenine su çekme yeteneğine yol açan bu özelliğidir. Sonuç olarak ince bağırsağın şişmesi, ağrı ve şişkinlik yaşamak için uyaran sağlar ve fruktoz çok büyük miktarlarda alınırsa, ishale ve değişen motiliteye katkıda bulunabilir.
Polioller
Gıdalarda en yaygın olarak tanımlanan polioller, elma, armut, sert çekirdekli meyveler, karnabahar, mantar ve bezelyede bulunan mannitol ve sorbitoldür. Ksilitol, izomalt ve diğerlerine ek olarak bu polioller ayrıca örneğin şekersiz sakızlarda ve nane şekerlerinde yapay tatlandırıcılar olarak kullanılır. Fruktoz gibi polioller, ince bağırsağın uzunluğu boyunca yavaşça emilir ve emilimin tamamlanıp tamamlanmadığına bakılmaksızın bir ozmotik etki ortaya çıkarması muhtemeldir. Bu da rahatsızlık durumu yaratabilir.
DÜŞÜK FODMAP DİYETİ ETKİLİ Mİ?
Düşük FODMAP diyeti (DFD), Gastrointestinal (GI) rahatsızlıklarını tamamen iyileştirmese de, Irritabl Bağırsak Sendromu (IBS) tedavisinde etkili olduğu kanıtlanmıştır. Sistematik gözden geçirme çalışmaları, DFD'nin IBS semptomlarını azaltmada en büyük etkiye sahip diyet müdahalelerinden biri olduğunu göstermektedir. Ayrıca, DFD'nin İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (IBH) gibi diğer gastrointestinal rahatsızlıklarda da etkili olabileceğine dair bulgular bulunmaktadır. Ancak, DFD'nin uygulanması çeşitli zorluklar içerebilir: bu diyetin öğrenilmesi ve uygulanması karmaşık olabilir, sürdürülebilirliği zordur ve maliyetli olabilir. Ayrıca, doğal prebiyotiklerin azalması ve bağırsak mikrobiyotası üzerinde olumsuz etkiler yaratma potansiyeli vardır. Ayrıca, bu diyet kabızlığı tetikleyebilir ve yeme bozukluklarına yol açabilir. Bu nedenlerle, DFD uygulamak isteyen hastaların, bu zorluklarla baş edebilmesi ve doğru yönlendirilmesi için konunun uzmanı bir diyetisyen tarafından takip edilmesi önerilmektedir.
KAYNAKÇA:Tazeoğlu, A. (2024). FODMAP diyet. [PDF]. ResearchGate. https://www.researchgate.net/profile/Aybala-Tazeoglu/publication/378150675_FODMAP_DIYET/links/65ca55921e1ec12eff8a5e28/FODMAP-DIYET.pdfBeowell Freeze Dried Fruits Vegetables – Beowell Dondurularak Kurutulmuş Sebze ve Meyveler #beowell #freeze #dried #food #vegetable #fruit #vitamin #antioxidant #nutritional #healthy #freezedried #diet #diyetisyen #sağlıklıbeslenme #dondurularakkurutulmuş #meyve #sebze #yenilmeyeniyedirmek #yemeyeneyedirmek
