Erik

Tarih: 19.12.2023 11:27

Erik

Erik, Rosales takımının, Prunophora alt cinsine bağlı ağaç türünün sert çekirdekli meyvesidir. Eriğe esas olarak siyanür-3-glukozit ve siyanür-3-rutinosid çeşitlilik göstererek karakteristik rengini verir. Bu meyveler küçük, büyük, yuvarlak veya oval şekilde olup yeşil, sarı, altın, siyah, mor veya kan kırmızı renginde, çeşitli tat ve aroma özelliklerine sahip olabilirler.

Erik türleri gen merkezlerine göre; Avrupa-Asya türleri, Uzak Doğu türleri ve Amerikan türleri olmak üzere 3 grup içinde toplanmaktadır. Ekonomik bakımdan önemli olan türler daha çok Avrupa-Asya türleri grubunda bulunmaktadır.

Genel olarak erik adı verilen birkaç meyve olmasına rağmen, sadece iki tür erik dünya çapında yaygın olarak yetiştirilmektedir. Ticari olarak en önemli erik türleri Avrupa eriği (Prunus domestica) ve Japon eriği (Prunus salicina) ‘dir. Avrupa eriği, Doğu Avrupa ya da Kafkasya ve Hazar Denizi etrafındaki Batı Asya’dan doğmuştur. Avrupa’da 2000 yıldan fazla bir süredir bilinmektedir. Bir diğeri olan Japon eriği ise Çin’de doğup Japonya’da yetiştirilmiştir.

Erik kültürü üzerine bilgilerimiz 2000 yıl öncesine kadar gitmektedir. Genel olarak eriğin anavatanının Anadolu, Hazar Denizi civarı ve Kafkasya olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla, Anadolu, erik için önemli bir gen kaynağını oluşturmaktadır. Romalıların Doğu’ya yapmış oldukları seferlerde erik, Avrupa ülkelerine ve ilk kolonistler tarafından da Amerika’ya götürülmüştür. Avrupa eriğinin ve yine doğu erik türlerinin ithali ile bu ülkelerdeki yerli yabani erikler arasında çok sayıda melezlemeler yapılmış ve zengin olan erik çeşitlerinin sayısı daha da artmıştır.

Mürdüm eriği, mineral maddelerce zengin, humuslu, sıcak, yeteri kadar nemli, orta derin veya derin topraklarda yetişir, bol meyve verir ve uzun ömürlü olur.

Besin Değeri

100 g mürdüm eriği 58 kcal’dir ve
• Su: 84,04 g
• Karbonhidrat: 13,7 g
• Protein: 0,15 g
• Yağ: 0,23 g
• Lif: 1,39 g
• Demir: 0,21 mg
• Kalsiyum: 8 mg
• Magnezyum: 8 mg
• Potasyum: 184 mg
içermektedir.

Sağlık Etkileri

Erikler antosiyaninler bakımından zengindir. Kabuğu, antosiyaninler yönünden en zengin kısmıdır. Her antosiyaninin nispi konsantrasyonu büyük ölçüde kullanılan çeşidine ve et rengine göre değişiklik gösterir. Antosiyaninler meyvelerin, sebzelerin, tahılların, çiçeklerin ve bitkilerin kırmızı, mavi ve mor renklerinin çoğundan sorumludur. Antosiyaninler, renkli meyve ve sebzelerin çoğunda bulunan polifenolik bileşiklerdir.
Son birkaç yılda antosiyanin ve antioksidan içeren meyve ve sebzelerin, çeşitli kronik hastalıklara karşı kemopreventif ve koruyucu ajanlar olarak kullanılmasına olan ilgi artmıştır. Antosiyaninin antikanserojen ilişkisi çeşitli çalışmalarla kanıtlanmıştır. Tabloda eriğin içerdiği bileşenlerin farmakolojik etkisi görülmektedir.

Tablo1:Prunusdomestica’nınKimyasalBileşenleri

	İSİM	SINIF	FARMAKOLOJİK AKSİYON

1	L-AskorbikAsit	MonosakkaritOrganikAsit	Antioksidan
2	NeoklorojenikAsit	FenolikAsitler	NöroprotektifEtkiler
3	3-p-kumaroilkinikasit	FenolikAsitler	Henüz Bildirilmedi
4	KlorojenikAsit	FenolikAsitler	HepatoprotektifEtkiler
5	3-FeruloilkinikAsit	KinikAsit	Henüz Bildirilmedi
6	Metil-3-kafeoilkinik	KinikAsit	Antioksidan
7	Quercetin-3-o-glucosid	Flavonoid	Antidiyabetik ve AntioksidanEtkiler
8	Quercetin-3-o-rutinoside	Flavonoid	Antikanser
9	Quercetin-3-o-galaktosid	Flavonoid	AntibakteriyelAktivite
10	Siyanidin 3-o-rutinosid	Antosiyanin	Antidiyabetik
11	Cyanidin-3-o-glucoside	Antosiyanin	Anti Alerjik Etki
12	Peonidin 3-o-rutinoside	Antosiyanin	Kardiyoprotektif
13	Kumarinler	Benzopiron	Antibakteriyel ve AntiTümörAktivitesi
14	Hidroksimetilfurfural	Furanlar	KardiyovaskülerEtkiler
15	Gallik Asit	FenolikAsit	Hepatoprotektif
16	Kafeik Asit	HidroksisinamikAsit	HepatokarsinomaKarşı Antikanser Aktivite
17	ProtokatekuikAsit	HidroksibenzoikAsit	Antibakteriyel,Antikanser ve Antioksidan Aktivite
18	KumarikAsit	HidroksisinamikAsit	Antioksidan

Hipotansif

Mürdüm eriğinin ham ekstraktının intravenöz uygulamasının, kan basıncını düşürmekten sorumlu olabilecek negatif iyonotropik ve kronotropik etkilerle sonuçlanan hücre içi kalsiyum konsantrasyonu değişimine neden olduğu gösterilmiştir. Bu kalp koruyucu etkiler, mürdüm eriğinde bulunan yüksek fenolik bileşik seviyelerine bağlanabilir.

Antihiperlipidemik

Erik suyunun, obez hayvan modellerinde uygulandığında bağırsak mikrobiyotası, özellikle laktobasil fazlalığı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir ve bu etki obezitenin azalmış bakteri çeşitliliği ile ilişkili olduğu düşünüldüğünden, eriğin antihiperlipidemik etkisine bağlanabilir.
Mürdüm eriğinin polifenolik bileşikleri izole edildiğinde ve antihiperlipidemik aktivite için in vitro test edildiğinde, sonuçlar kırmızı mürdüm eriğinin daha fazla antihiperlipidemik etkiye sahip olduğunu göstermiştir.

Antioksidan

Yiyeceklerdeki fenolik bileşikler genellikle düşük yoğunluklu lipoproteinler(LDL) için antioksidan görevi görür. Kumarin, flavonoidler, hidroksisinnamik asit, lignanlar ve benzoik asit dahil olmak üzere 28 diğer izole edilmiş bileşik ile birlikte erikte bulunan kafeoilkinik asit, oksijen radikali emme kapasitesi bakımından ölçüldüğünde yüksek antioksidan özellikler göstermiştir.

Anksiyolitik Aktivite

Mürdüm eriğinde bulunan bir polifenol olan klorojenik asidin, 20 mg/kg dozunda benzodiazepin reseptörlerinin aktivasyonuna neden olduğu ve böylece anksiyete ile ilgili davranışlarda azalmaya neden olduğu gösterilmiştir.

Antidiyabetik

Alloksan ile indüklenen diyabetik sıçanlarda, mürdüm eriğinin metanolik ekstraktının, 14 günlük tedaviden sonra kan şekeri düzeylerini önemli ölçüde azalttığı gösterilmiştir.

Antibakteriyel

Kuru eriklerin antibakteriyel aktivitesi, Bacillus Subtilis, Staphylococcus Epidermidis, Staphylococcus Aureus ve Proteus Mirabilis olmak üzere dört bakteriyel patojen suşa karşı değerlendirilmiştir. Gözlemler, kuru eriğin Staphylococcus Epidermis, Proteus Mirabilis ve Staphylococcus Aureus’un aktivitesini inhibe etmede etkili olduğunu vurgulamıştır. Mürdüm eriği için difüzyon yöntemi kullanılarak antibakteriyel test yapıldığında, sonuçlar hem gram pozitif hem de gram negatif bakterileri eşit şekilde etkilediğini gösterdi. 10 µg/mL konsantrasyonda en iyi inhibisyon aktivitesinin Escherichia coli üremesine karşı olduğu bulunmuştur.

Kemik Sağlığı

Eriklerin kemik kaybını önlemede ve tersine çevirmede etkili olduğu bildirilmektedir. Randomize bir çalışmada, postmenopozal kadınlarda 3 ay boyunca sadece kuru erik, insülin benzeri büyüme faktörü-I (IGF-I) ve kemiğe özgü alkalin fosfataz (BSAP) aktivitesinin serum seviyelerini önemli ölçüde artırdı. Her ikisinin de daha yüksek seviyeleri, daha yüksek kemik oluşumu oranları ile ilişkilidir.

Sindirim Sistemi Sağlığı

Mürdüm eriği iyi bir lif kaynağıdır ve glisemik indeksi düşüktür. Günlük olarak tüketilmeleri,yararlı bağırsak bakterilerinin büyümesi için faydalıdır. Ayrıca lipit profilinin iyileştirilmesini kolaylaştırır, dokularda iltihaplanma ve yağ birikiminin azaltılmasına yardımcı olur.

Bazı gastrointestinal semptomları olan erişkinlerde, eriğin hafif bir laksatif etkisi rapor edilmiştir. Laksatif etkisi, sorbitol, diyet lifi ve polifenoller tarafından sağlanan sinerjistik bir etkiye atfedilmiştir. Galaktooligosakkaritler (12 g/gün), kuru erik (12 g/gün) ve keten tohumu (12 g/gün) içeren yoğurt tüketiminden sonra, çift kör çapraz çalışma sırasında hafif kabızlığı olan yaşlı bireylerde kabızlığın şiddeti azalmıştır.

Bağırsak hareketliliğine, kuru erik ve kuru erik suyunda bulunan klorojenik asitler yardımcı
olabilir. Sıçanlarda ve farelerde klorojenik asit uygulamasından sonra artan peristaltik aktivite gözlenmiştir. Kurutulmuş erikte bulunan, kafeik ve ferulik asitlerin küçük fenolik bileşiklerinin de gastrointestinal sistemin hareketliliğini arttırdığı gösterilmiştir.

Taze erik önemli miktarda serotonin içerir (3.6–5.7 μg/g). Eksojen serotonin, deney hayvanlarında kapsamlı bir şekilde incelenmiştir ve bağırsak sıvısı salgılanmasını ve bağırsak hareketliliğini arttırdığı bulunmuştur ancak kuru erikteki serotonin miktarının benzer etkilere
neden olup olmayacağı bilinmemektedir.

Kullanım Alanları

Erik, piyasada sadece taze olarak değil, aynı zamanda dondurulmuş veya kurutulmuş meyve, meyve suları, reçeller, marmelatlar ve alkollü içeceklerin bir bileşeni olarak da mevcuttur. Çekirdeği de tüketilebilmektedir.

Avrupa eriğinin çatlayan gövde kabukları arasından çıkan sıvının (zamk) su ile açılarak yapıştırıcı yapıldığı belirtilmiştir. Bunların dışında, Artvin yöresinde “korova” olarak isimlendirilen, Cornus mas ve Prunus domestica’nın meyvelerinden bir çeşit katı meyve ekstresi üretilmekte ve ihtiyaç halinde suda açılarak tüketilmektedir.

Mürdüm eriğinin ekşi-tatlı karakteristikte sirke üretimi için yeni bir alternatif kaynak olabileceği gösterilmektedir.

Erik çekirdeğinden çıkarılan çekirdek yağı kozmetik sanayinde yumuşatıcı olarak kullanılmaktadır.

Osmanlı mutfağında meyvelerin ara öğün olarak tüketilmesinin yanında tatlıcılık ve şekercilikte de kullanıldığı belirlenmiştir. Yaş meyve olarak erik özellikle hoşaf, şerbet, şurup ve reçel yapımında kullanılmıştır. Kuru formu ise kuzu etiyle pişirilen yahni yemeklerinde kullanılmıştır.

15. ve 16. yy’da kuru meyvelerle pişirilen mutancana yemeği Osmanlı sarayında en çok pişirilen yemek olmuştur. Turşu çeşitlerinde artışın yaşandığı 15. yy’da erik turşusu yapılmıştır.

10 Maddede Erik

1- Erik, Rosales takımının, Prunus cinsinden, Prunophora alt cinsine bağlı ağaç türünün sert çekirdekli meyvesidir.
2- Mürdüm eriği, Avrupa erikleri grubu eriklerdendir.
3- Yüksek potasyum miktarına sahip olan mürdüm eriği, kalp sağlığını destekler.
4- Çözünür, çözünmez lifleri ve sorbitol içeriği, dışkıyı yumuşatır ve bağırsak hareketlerini arttırır.
5- Osmanlı mutfağında yemeklerin lezzetlendirilmesi için baharat veya çeşni olarak erik sıklıkla kullanılmıştır.
6- Kemik kaybını önlemek ve tersine çevirmek için etkili bir besin olduğu bildirilmektedir.
7- Mürdüm eriği antosiyaninler bakımından zengindir ve yapılan çalışmalar bu bileşenin kronik hastalıklardan koruyucu etkisini göstermektedir.
8- Mürdüm eriği, kan şekeri seviyelerinde azalmayı desteklediği için anti-diyabetik etkinlik göstermektedir.
9- Mürdüm eriği Türk mutfağında çok çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Çiğ veya pişmiş olarak yemeklerde ve içeceklerde kullanımının yanında reçel, marmelat, turşu veya sirke halinde de kullanılabilmektedir.
10- Eriğin anavatanının Anadolu, Hazar Denizi civarı ve Kafkasya olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla, Anadolu erik için önemli bir gen kaynağını oluşturmaktadır.

Kaynaklar

Bak Erşen, F., & Çifci, K. (2022). Artvin’in merkez köylerindeki bazı bitkilerin etnobotanik özellikleri.

Öztürk, H. İ. (2022). Kardinal Üzümü, Napolyon Kirazı, Mürdüm Eriği, Kivi ve Şeftali Meyvelerinden Doğal Fermantasyonla Sirke Üretim Potansiyeli: Fizikokimyasal ve Duyusal Özellikler. Akademik Gıda, 20(1), 54-62.

Hooshmand, S., Kern, M., Metti, D., Shamloufard, P., Chai, S. C., Johnson, S. A., ... & Arjmandi, B. H. (2016). The effect of two doses of dried plum on bone density and bone biomarkers in osteopenic postmenopausal women: a randomized, controlled trial. Osteoporosis International, 27, 2271-2279.

Nayudu, T. S., & Sowjanya, K. (2017). Anti-Diabetic activity of methanolic extract of Prunus domestica. International Journal on Recent and Innovation Trends in Computing and Communication, 5(4), 213-20.

Mishra, S., & Vyas, S. (2021). Therapeutıc And Pharmacologıcal Potentıal Of Prunus Domestıca: A Comprehensıve Revıew, IJPSR, Vol. 12(6): 3034-3041.

AYDIN, R. Ö., & Köseoğlu, S. Z. A. (2022). Mor Pigmentli Meyve ve Sebzelerin Kanser İle İlişkisinin İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (41), 485-491.

Özgüven, A., I., Küden, A., Yılmaz, C., Yılmaz M., İmrak B., Dikkaya, Y., R. (2015). Erik Yetiştiriciliği. TAGEP Proje No.: 5.2.3.3 Kıbrıs Ekolojik Koşullarında Değişik Erik Çeşitlerinin Adaptasyonu.

Seferoğlu, H., G., Karakaya, G. (2016). Farklı anaçlara aşılı erik çeşitlerinin aydın ekolojisindeki gelişme durumları, Adnan Menderes Üniversitesi.

Stacewicz-Sapuntzakis, M. (2013). Dried Plums and Their Products: Composition and Health
Effects–An Updated Review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 53(12), 1277–1302.

Sultana, N., Rehman, H., Muntaha, S. T., Haroon, Z., Fatima, D., & Fakhra, H. (2020).

Prunus domestica: a review. Asian J Pharmacogn, 4(3), 21-9.

TC. Tarım ve Orman Bakanlığı, Ulusal Gıda Kompozisyon Veri Tabanı.

Yıldız, S., Bilen, Ç., Karakuş, E. (2022). Purification of damson plum polyphenoş oxidase by affinity chromatography and invstigation of metal effects on enzyme activity, Preparative Biochemistry & Biotechnology

Beowell Freeze Dried Fruits Vegetables – Beowell Dondurularak Kurutulmuş Sebze ve Meyveler
#beowell #freeze #dried #food #vegetable #fruit #vitamin #antioxidant #nutritional #healthy #freezedried #diet #diyetisyen #sağlıklıbeslenme #dondurularakkurutulmuş #meyve #sebze #Yenilmeyeniyedirmek #yemeyeneyedirmek

Kategoriler

En Çok Okunanlar