Ejder meyvesi veya diğer ismiyle pitaya, Cactaceae (kaktüsgiller) familyası Hylocereus cinsinin birkaç farklı tropikal bitkisinden biridir. Meyve kabuğu, kırmızı, pembe veya sarı renkte olup, meyve eti beyazdan eflatuna kadar değişebilmekte ve küçük siyah tohumlar içermektedir. Pitaya; Kuzey, Orta ve Güney Amerika’nın tropikal bölgelerine özgü olmasına rağmen, ilgi çekiciliği, ekim gereksinimleri talep etmemesi, yani yüksek kuraklığa toleransı, kolay adaptasyonu nedeniyle artık dünya çapında yetiştirilmeye başlanmıştır.
Dünyada en çok Meksika, Orta ve Güney Amerika, Endonezya, Vietnam, Malezya’da yetiştirilirken; Türkiye’de Mersin’de yetiştirilmeye başlanmış Antalya, Adana ve Muğla’da da ürün yetiştirilip hasada başlanmıştır. Kavun, armut, kivi karışımı bir tadı vardır. Ejder meyvesi, daha çok taze olarak tüketilmekte olup bunun yanı sıra gıda endüstrisinde meyve suyu, pasta, dondurma ve doğal gıda boyası üretiminde kullanılmaktadır.
Pitaya, şekli ve ilgi çekici rengiyle ünlenen egzotik bir meyvedir. Bu meyvenin en büyük avantajı, ekildikten sonra yaklaşık 20 yıl büyümesi ve 1 hektarın yaklaşık 800 ejder meyve[1]si bitkisini barındırabilmesidir. Ejder meyvesi, ekimden sonraki ikinci yılda meyve vermeye başlar ve beş yıl içinde tam üretime ulaşır.
Besin Değeri
Yüksek miktarda lif ve magnezyumun yanı sıra düşük kalorili içeriği göz önüne alındığında, ejder meyvesi yüksek besin değerine sahip, besleyici bir meyve olarak kabul edilebilir. 100 g ejder meyvesi 60 kcal enerji ve • Karbonhidrat: 13 g • Protein: 1,2 g • Yağ: 0,9 g • Lif: 3 g içermektedir.
Sağlık Etkileri
Hayvan çalışmaları, ejder meyvesinin çeşitli sağlık yararları sağlayabileceğini göstermektedir. Bu yararların çoğu muhtemelen lif ve antioksidan içeriğinden kaynaklanmaktadır.
Antioksidan
Ejder meyvesi çeşitli antioksidan türleri içerir. Bunlar, hücreleri kronik hastalıklardan ve yaşlanmaya bağlı serbest radikal adı verilen kararsız moleküllerden koruyan bileşiklerdir. Ejder meyvesinde bulunan ana antioksidanlardan bazıları şunlardır:
• Betalainler: Kırmızı ejder meyvesinde bulunan bu koyu kırmızı pigmentlerin “kötü” LDL kolesterolü oksitlenmekten veya hasar görmekten koruduğu gösterilmiştir. • Hidroksisinnamatlar: Bu bileşik grubu, test tüpü ve hayvan çalışmalarında antikanser aktivitesi göstermiştir. • Flavonoidler: Bu geniş, çeşitli antioksidan grubu, daha iyi beyin sağlığı ve daha düşük kalp hastalığı riski ile bağlantılıdır. Bir çalışmada, 17 tropikal meyvenin antioksidan özellikleri karşılaştırıldı. Ejder meyvesinin, antioksidan kapasitesi en yüksek meyve olmasa da; bazı yağ asitlerini serbest radikal hasarından korumada en iyisi olduğu bulundu.
Antimikrobiyal
Kırmızı pitaya kabuklarının antimikrobiyal etkisini araştırmaya yönelik bir çalışmada bu ekstraktın, Escherichia coli ve P. aeruginosa gibi çeşitli mikroorganizmalara karşı antimikrobiyal etkilere sahip olduğu bulundu. Ejder meyvesinin kabuğu ve meyve özü ayrıca Rhizoctonia solani, Candida albicans, Aspergillus flavus, Botrytis cinerea, Fusarium oxysporum ve Cladosporium herbarum’a karşı mantar önleyici etki gösterebilir.
Prebiyotik
Beyaz ve kırmızı ejder meyvesindeki ana karbonhidratlar glikoz, fruktoz ve oligosakkaritlerdir. Oligosakkaritler, laktobasillerin ve bifidobakterilerin büyümesini uyararak prebiyotik özellikler gösterebilir.
Antikanserojen
Günümüzde kanser dünya genelinde ölüm nedenleri arasında birinci sıradadır. Pitaya, içeriğindeki fitosterol (β-sitosterol, sitostenon) ve pentasiklik triterpenol β-amirin bileşenlerine bağlı olarak PC3 prostat kanseri, BCap-37 göğüs kanseri ve MGC-803 gastrik kanser hücre hattına karşı sitotoksik etki göstermektedir. Bir başka çalışmada, bu meyvenin meme kanseri hücrelerinin büyümesini önemli ölçüde engelleyebileceği bulunmuştur.
Antihiperlipidemik
Ejder meyvesi, ağır egzersiz sonucu organizmada oluşan ve dokulara hasar veren kreatin kinaz ve laktik asit seviyesini düşürerek doku hasarını önlediğinden dolayı egzersiz öncesi tüketilmesi gereken bir besindir. Bu meyve, betalain, lif ve fenolik bileşen içeriği ile plazmada HDL kolesterol seviyesini yükselterek, LDL ve toplam kolesterol seviyesini düşürerek antihiperlipidemik etki göstermektedir.
Kardiyovasküler Sağlık
Kemik dokusu ve kapiller damar çeperleri kolajen içerdiğinden dolayı kemik bütünlüğü ve kapiller frajilitenin (kılcal damarlarda kan basıncına bağlı çatlama) önlenmesi için C vitamini hayati önem taşımaktadır. Düzenli olarak ejder meyvesi tüketimi, vitamin C, karotenoid, fenol ve flavonol içeriği ile vücutta oksidatif hasarı azaltarak, nitrik oksit (NO) üretimini artırarak ve vasküler endotel hücreleri koruyarak kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucu etki göstermektedir.
Metabolik Sağlık
Ejder meyvesinin, sırasıyla ortalama 1.4, 3.4 ve 0.26 lg / 100 g konsantrasyonlarında be[1]ta-karoten, likopen ve E vitamini kaynağı olduğu bildirilmiştir. Ejder meyvesinin tohumu %50 esansiyel yağ asidi içerir. Hem kırmızı hem de beyaz ejder meyvesi çeşitlerinin obez farelerde insülin direncini ve karaciğer yağlanmasını azalttığı gösterilmiştir.
Bir çalışmada otuz altı erkek fare üç gruba ayrılmış ve 14 hafta boyunca düşük yağlı diyet, yüksek yağlı diyet veya yüksek yağlı diyet + 200 mg / kg kırmızı pitaya betasiyaninleri ile beslenmiştir. Çalışmanın sonucunda pitaya betasiyaninleri uygulamasının, vücut ağırlığı artışını ve viseral obeziteyi azalttığı; hepatik steatozu, yağ hipertrofisini ve insülin direncini iyileştirdiği gösterilmiştir.
Bir başka çalışmada ise ejder meyvesinin karaciğer sağlığını etkilediği, karaciğer lipid içeriğini azalttığı ve hepatositlerin karaciğer yaralanmalarına karşı enzimatik potansiyelini artırdığı gösterilmiştir. Kırmızı pitaya betasiyaninleri, diyete bağlı obeziteden ve buna bağlı metabolik bozukluklardan koruyabilir. Ejder meyvesi, bağırsaklarda bulunan faydalı bakterilerin büyümesini destekleyen ve metabolik sağlığı iyileştiren prebiyotik lif içerir.
Antidiyabetik
Diyabet, tüm dünyada prevalansı gittikçe artan kronik bir hastalıktır. Ejder meyvesinin yapısında bulunan fenolik bileşenler, organizmada α-amilaz enzim aktivitesini inhibe ederek karbonhidrat emilimini yavaşlattığından dolayı meyvenin düzenli olarak tüketilmesi antidiyabetik etki göstermektedir. Meyvenin flavonol ve diyet lifi (pektin) içeriği, gastrointestinal sistemde glikoz emilimini inhibe ederek plazmada kan şekerini düzenlemektedir. Meyvede bulunan suda çözünür diyet lifi pektin, midede viskoz jel yapı oluşturup hacim artışı sağlayarak devamında midenin boşalmasını geciktirerek uzun süre tokluk hissi vermektedir. Ejder meyvesinde bulunan betalain fitokimyasalı organizmada sindirimi kolaylaştırarak kilo vermeye yardımcı olmaktadır.
Cilt Sağlığı
Ejder meyvesinde bulunan C vitamini, kolajen fibriller arasında çapraz bağlar oluşturarak ve cilt bütünlüğünün korunmasını sağlayarak cildin yaşlanması önlemektedir.
KULLANIM ALANLARI
Ejder meyvesi; dondurma, meyve suyu ve şarap yapımında kullanılabilir. Kabuklarından gıda boyası yapılabilirken, çekirdekleri zengin yağ içeriği nedeniyle ilaç sanayisinde ve tatlandırıcı olarak kullanılabilir. Ayrıca çiçekleri yenilebilir veya çay olarak içilebilir. Doğal gıda takviyesi şeklinde, bebek mamaları yapımında ve doğal gıda boyası olarak da kullanılabilir. Yüksekmiktarda antioksidan içeriği nedeniyle yaşlanma karşıtı yüz maskeleri içeriğinde kullanılabilir.
Genel olarak, ejder meyvesinin güvenle tüketilebilen bir meyve olduğu bilinir. Bununla birlikte, bazı nadir durumlarda kişilerde alerjik reaksiyon gelişebilir.
10 Maddede Ejder Meyvesi
1- Kaktüsgiller familyasına ait bir meyve olan ejder meyvesi, ‘pitaya’ ismiyle de bilinir. Ana vatanı Meksika, Orta ve Güney Amerika’dır. 2- Ejder meyvesi, Mayalar tarafından eski zamanlarda tıbbi bir gıda olarak kullanılmıştır. 3- B, C vitamini ve lif bakımından zengin bir meyvedir. Yüksek lif içeriği sayesinde bağırsak sağlığını destekler. 4- Betalain, hidroksisinnamat ve flavonoid içeriği sayesinde güçlü antioksidan etkilere sahiptir. 5- Flavonol ve diyet lifi (pektin) içeriği ile kan şekerini düzenler, tokluk süresini uzatır. 6- İçeriğindeki biyoaktif maddeler sayesinde bazı kanser türlerine karşı koruyucu özelliklere sahiptir. 7- Karaciğer sağlığına destek olur, karaciğer yağlanmasını azaltabilir. 8- Antioksidan ve C vitamini yönünden zengindir. Bu sayede cildin sağlıklı, parlak ve genç görünmesine yardımcı olur. 9- Bazı mikroorganizmalara karşı antimikrobiyal özellikler gösterebilir. 10- Dondurma, meyve suyu, şarap, doğal gıda boyası ve tatlandırıcı yapımında kullanılabilir.
Kaynaklar
Luu T, Le T, Huynh N, Quintela-Alonso P. Dragon fruit: A review of health benefits and nutrients and its sustainable development under climate changes in Vietnam. Czech J. Food Sci. 2021;39(2):71-94.
Perween T, Mandal KK and MA Hasan. Dragon fruit: An exotic super future fruit of India. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry. 2018; 7(2).
Song H, Chu Q, Yan F, Yang Y, Han W, Zheng X. Red pitaya betacyanins protects from diet-induced obesity, liver steatosis and insulin resistance in association with modulation of gut microbiota in mice. J Gastroenterol Hepatol. 2016;31(8):1462-9.
S. Wichienchot, M. Jatupornpipat, R.A. Rastall. Oligosaccharides of pitaya (dragon fruit) flesh and their prebiotic properties. Food Chemistry. 2010;120,(3), 850-857.
Toker, C. Sağlık Dolu Bir Tropikal Meyve: Pitaya (ya da Ejder Meyvesi). Apelasyon. 2021;92. Uğuz, M., Gezici, A. Ejder Meyvesinin Ozmotik Dehidrasyonu ve Kuruma Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2021;4(2), 149-157.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
