Brassicaceae familyasından olan Brassica, Avrupa’da ve tüm dünyada en büyük ve en çok tüketilen bitki grubudur. Brüksel lahanası (Brassica oleracea L. var. gemmifera), Brassicaceae (lahanagiller) familyasına ait önemli sebze türlerinden birisidir.
Brüksel lahanası, Orta ve Kuzey Avrupa ülkelerinde çok popüler olan bir sebze türüdür. Daha çok taze tüketim için üretimi yapılmakla birlikte dondurulmuş gıda olarak da değerlendirilmektedir. Brüksel lahanası yetiştiriciliği, dünyada 19. yüzyıldan sonra önem kazanmaya başlamıştır.
Belçika’dan Fransa’ya, İngiltere’ye ve Kuzey Amerika’ya kadar geniş bir yayılım alanı göstermiştir. Türkiye’de ise diğer lahana türlerine göre çok yaygın bir yetiştiriciliği olmayan Brüksel lahanası, son yıllarda daha fazla tanınmaya başlamıştır. Tüketilen kısmının küçük bir lahana veya cevize benzemesi nedeniyle ceviz lahana veya minyatür lahana olarak da adlandırılmaktadır.
Besin Değeri
Brüksel lahanası çok besleyicidir ve düşük kalorilidir, günlük C ve K vitamin değerlerini karşılamaya yardımcı olmaktadır. Ayrıca lif, potasyum, manganez, magnezyum ve A vitamini bakımından da zengindir.
100 g Brüksel lahanası: • Kalori: 44 kcal • Karbonhidrat: 5.02 g • Protein: 2.97 g • Yağ: 0.30 g • Lif: 4.50 g • C vitamini: 109.1 mg • K-1 vitamini: 190.7 µg • A vitamini: 27 RE • B-6 vitamini: 0.175 mg • Potasyum: 355 mg • Fosfor: 69 mg • Sodyum: 22 mg • Demir: 0.57 mg • Çinko: 0.41 mg • L-askorbik asit: 108.6 mg içermektedir.
Sağlık Etkileri
Brassica bitkilerinin biyoaktif bileşenleri, glukozinolatlar ve bunların ürünleri olan izotiyosiyanatlar ve ayrıca fenoller, vitaminler ve minerallerdir. İnsanlar tarafından tüketilen Brassica sebzelerinden biri de Brüksel lahanasıdır. Brassica bitkileri, karotenoidler, C vitamini, lif, flavonoidler ve glukozinolatlar gibi sağlığı koruyan maddeler içermektedir.
Brassica sebzelerinin insan sağlığı üzerindeki yararlı etkileri fitokimyasallarla ilişkilendirilmiştir. Diğer Brassica bitkileriyle karşılaştırıldığında, Brüksel lahanası özellikle yüksek glukozinolat konsantrasyonları ile karakterize edilmektedir. Bu sayede oksidatif stresi önlemekte, detoksifikasyon enzimlerini indüklemekte, bağışıklık sistemini uyarmakta, kanser riskini azaltmakta, malign transformasyonu ve kanserojen mutasyonları inhibe etmekte, ayrıca kanser hücrelerinin çoğalmasını azaltmaktadır. Brassica sebzelerinin, kanserin kemoprevensiyonunda etkili olan çok sayıda değerli metabolit içermesi pek çok çalışma ile de belgelenmiştir. C ve E vitaminlerinin, karotenoidlerin ve katalaz, süperoksit dismutaz ve peroksidaz gibi antioksidan enzimlerin varlığı nedeniyle, bu sebzeler önemli miktarda antioksidan kaynağıdır, polifenollerin varlığı nedeniyle ayrıca antimutajenik etki göstermektedir. Bu sebzeler glukozinolat içerikleriyle ksenobiyotik metabolizmasının I ve II fazındaki enzimatik sistemlerin indüklenmesi yoluyla, kanserojen ve mutajenik faktörlerin ortadan kaldırılmasını veya nötralize edilmesini etkileyebilir ve sonuç olarak DNA metilasyonunu ve kanser gelişimini inhibe edebilir.
Antioksidan
Brüksel lahanasının bağışıklık sistemi yararları büyük olasılıkla çok sayıdaki fitokimyasallarından gelir. Brüksel lahanası gibi turpgil sebzelerinde bulunan biyoaktif bileşikler iltihaplanmayı azaltır, bağışıklık fonksiyonlarını indükler ve doğal detoksifikasyonu uyarır. Brüksel lahanası, genel sağlığı destekleyen ve hücrelerin zarar görmesini önlemeye yardımcı bileşikler olan antioksidanlar açısından zengindir.
Antidiyabetik
Birden fazla çalışma, Brüksel lahanası da dahil olmak üzere turpgillerden sebze alımının artmasıyla diyabet riskinin azalması arasında bağlantı kurmuştur. Bunun nedeni, Brüksel lahanasının kan şekeri seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan lif bakımından yüksek olmasıdır. Brüksel lahanasının glisemik indeksi düşüktür, kan şekerinin düzende kalması için iyi bir seçimdir.
Antikanserojen
Östrojenin salgılanmasına ve düzeyinin dengelenmesine, metabolizma üzerinde düzenleyici etkiye sahip olan diindolilmetan, brokoli, Brüksel lahanası, karnabahar gibi bitkisel gıdalarda bol bulunan bir besin öğesidir. Diindolilmetan, aynı zamanda kötü östrojen düzeyini azaltırken, iyi östrojen düzeylerini artırarak kadınlarda meme ve erkeklerde prostat kanseri riskini azaltmaktadır. Ayrıca insan çalışmalarından elde edilen bulgular, hücrelerde kansere neden olan maddelerin detoksifikasyonu için gerekli olan enzim sistemlerinin, Brüksel lahanasında bulunan glukozinolatlardan yapılan bileşikler tarafından aktive edilebildiğini gösterir.
Brüksel lahanası, çeşitli sağlık yararları sağlayan kükürt glikozitler olan glukozinolatlar içerir. Bu maddeler tümör büyümesinin ve kanser oluşumunun engellenmesi dahil olmak üzere antikanserojenik özellikleriyle tanınan biyoaktif bileşikler oluşturmak için bağırsak bakterileri tarafından parçalanabilirler.
Yapılan bir çalışmada Brüksel lahanası, ıspanak, su teresi veya filizlenen bir sebze karışımının tüketimi, lenfositlerdeki DNA hasarını önemli ölçüde azaltmıştır.
İnsan, hayvan ve in vitro çalışmaların sonuçları, Brassica sebzelerinin ve bileşenlerinin, kısmen detoksifikasyon enzimlerini modüle ederek, DNA hasarının önlenmesiyle sonuçlanan ve kısmen de özellikle başlangıç sonrası olayları modüle ederek kolon kanseri riskini azaltma potansiyeline sahip olduğuna dair önemli kanıtlar sağlamıştır. Brüksel lahanasındaki bileşenlerin, özellikle karotenoidler ve C vitamini gibi antioksidanların da bu mekanizmada rol oynaması muhtemeldir.
Detoksifikasyon Etkisi
Brüksel lahanası detoks desteği sağlamaktadır. Hücrelerimizde kansere neden olan maddelerin detoksifikasyonu için gerekli olan enzim sistemlerinin Brüksel lahanasında bulunan gluozinolatlardan yapılan bileşikler tarafından aktive edilebildiğine dair insan çalışmalarından elde edilen kanıtlar vardır.
Brüksel lahanası, olağanüstü bir glukozinolat kaynağıdır. Araştırmalar, Brüksel lahanasında bulunan glukozinolatların, detoksu aktive eden maddeler olduğunu göstermektedir.
Pişirme Tekniklerinin Besin Değerine Etkisi
Pişirme öncesi lahana, brokoli, Brüksel lahanası ve karnabahar suda 30 dakika kadar bekletilebilir. Stir fry pişirme tekniği, Asya ülkelerinin tipik pişirme yöntemlerinden biridir ve dünya çapında giderek daha popüler hale gelmektedir. Yapılan bir çalışmada Brüksel lahanası yağ ile 3 – 5 dakika bu teknik ile pişirilmiştir. Glukozinolat içeriğinin bu pişirme prosedürü ile önemli ölçüde değişmediğini belirtmişlerdir. Stir fry pişirme tekniği prosedürünün, mirosinaz aktivitesini hızla inhibe ederek glukozinolatların yüksek oranda tutulmasına yol açtığı sonucuna varmışlardır. Haşlama tekniğiyle pişirildiğinde besin değeri açısından kayıplar görülmektedir.
10 Maddede Brüksel Lahanası
1- Mükemmel bir lif, C vitamini ve K vitamini kaynağıdır. 2- Potasyum, manganez, magnezyum içermektedir. 3- Antioksidan bileşenler bakımından çok zengindir. 4- Kanser riskini azaltmaya yardımcı olur. 5- Bağışıklık sistemini destekler. 6- Kan şekerinin düzenlenmesine yardımcı olur. 7- Güçlü detoksifikasyon özelliğine sahiptir. 8- Yüksek miktarda glukozinolat içermektedir. 9- Stir fry pişirme yöntemi uygulanabilir. 10- İnflamasyonu azaltmaya yardımcı olur.
Kaynaklar
Awulachew, M. T. (2022). A Review to Nutritional and Health Aspect of Sprouted Food. International Journal of Food Science, Nutrition and Dietetics, 564–568.
Ciska, E., Drabińska, N., Honke, J., & Narwojsz, A. (2015). Boiled Brussels sprouts: A rich source of glucosinolates and the corresponding nitriles. Journal of Functional Foods, 19, 91–Fiber Foods. (2022, June 20). Centers for Disease Control and Prevention.
FoodData Central. (2019).
Hwang, E. (2017). Influence of Cooking Methods on Bioactive Compound Content and Antioxidant Activity of Brussels Sprouts. Journal of Food Science and Nutrition, 22(4), 353– Jia, X., Zhong, L., Song, Y., Hu, Y., Wang, G., & Sun, S. (2016). Consumption of citrus and cruciferous vegetables with incident type 2 diabetes mellitus based on a meta-analysis of prospective study. Primary Care Diabetes, 10(4), 272–280.
Kapusta-Duch, J., Kopeć, A., Piatkowska, E., Borczak, B., & Leszczyńska, T. (2012). The beneficial effects of Brassica vegetables on human health. Roczniki PańStwowego Zakładu Higieny, 63(4), 389–395.
Şen, A. Sebze ve Meyveler.
Taş, K., & Balkaya, A. (2021, February 9). Brüksel Lahanası Yetiştirme Tekniği. Tarım Gündem,24-28.
Verkerk, R., Schreiner, M., Krumbein, A., Ciska, E., Holst, B., Rowland, I., De Schrijver, R., Hansen, M., Gerhäuser, C., Mithen, R., & Dekker, M. (2009). Glucosinolates in Brassica vegetables: The influence of the food supply chain on intake, bioavailability and human health. Molecular Nutrition & Food Research, 53(S2), S219
Yılmaz, İ. (2010). Antioksidan içeren bazı gıdalar ve oksidatif stres. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 17(2), 143–153.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
