Beyaz dut, Moraceae familyasının Morus cinsine aittir ve tropikalden ılıman iklime kadar değişen çeşitli iklim koşullarında yetişir. En çok yetiştirilen dut çeşitlerinin kökeni Çin/Japonya bölgesine ve Himalaya eteklerine kadar uzanır.
Çin, 626 000 hektarın üzerinde alan ile en geniş dut yetiştirme alanına sahip ülkedir ve ardından yaklaşık 280 000 hektarla Hindistan gelir. Morus alba L.’nin meyvesi dut olarak adlandırılır ve Sang Shen olarak da bilinir. Çin’de ve Kore’de, dut mevsiminde ağaç başına 10 kg’dan fazla meyve verdiği bilinir.
Dut meyvesi lezzetli tadı, hoş rengi, düşük kalorisi ve yüksek besin içeriği nedeni ile tercih edilir. Ekstra olarak daha uzun süre dayanması için kurutulur veya şarap, meyve suyu ve reçel olarak işlenir.
Besin Değeri Dut meyvesi; protein, lipid, karbonhidrat, lif, mineraller ve vitaminler içerir. Aynı zamanda düşük kalorili olduğundan tüketiciler için sağlıklı bir gıda seçimi olabilir. 100 g taze dut meyvesi 1,44 g protein içerir. Bu miktar, çilekten (0,67 g/100 g) ve ahudududan (1,01 g/100g) daha yüksektir. Dut meyvesinde insan için gerekli olan dokuz esansiyel amino asidin tamamı dahil olmak üzere toplam 18 amino asit bulunur. Esansiyel amino asit (EAA)/toplam amino asit (TAA) oranı %42’dir. Bu oran, süt ve balık gibi yüksek proteinli besinlerdekine benzerdir.
100 g dut 63 kcal’dir ve • Karbonhidrat: 12,99 g • Protein: 1,44 g • Yağ: 0,49 g • Şekerler: 8,85 g • Lif: 2,16 g • A Vitamini: 4 RE • Potasyum: 221 mg • Beta karoten: 51 mcg içermektedir.
Sağlık Etkileri
Yapılan araştırmalarda, antosiyaninler ve polisakkaritler gibi dut meyve özlerinin nöroprotektif, antioksidan, antiobezite ve antitümör etkiler gibi birçok biyolojik aktiviteler taşıdığı ve ayrıca kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu olduğu görülmüştür.
Polifenolik İçeriği
Beyaz dutun da içinde bulunduğu berry meyveleri, zengin polifenolik kaynaklardır. Polifenoller açısından zengin gıdaların alımı; kanser, kardiyovasküler hastalıklar ve nörodejenerasyon riskinin azalmasıyla ilişkilendirilir. Beyaz dut, önemli miktarda ve çok çeşitli fenolik bileşik içeriğiyle sağlığa destek olan ve tüketimi önerilen meyvelerden biridir.
Fenolik Asit İçeriği
Beyaz dut yüksek miktarda fenolik asit içeriğine sahiptir. Dut meyvesindeki fenolik asitlerin bileşimi ve içerikleri birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu meyvedeki başlıca fenolik asitler hidroksisinnamik asitler ve benzoik asit türevleridir. Hidroksisinnamik asit türevleri ise klorojenik asit, ferulik asit, p-kumarik asit, o-kumarik asit, sinamik asit ve kafeik asittir. Benzoik asit türevleri grubunda da gallik asit, hidroksibenzoik asit, protokatekuik asit ve vanilik asit bulunur. Yapılan çalışmalarda dut meyvesinde en bol bulunan fenolik asidin klorojenik asit olduğu bildirilmiştir. Bazı çalışmalarda ise gallik asit ve sinamik asidin bu meyvede en bol bulunan fenolik asitler olduğu gözlemlenmiştir. Bu farklılıkların oluşmasında ekstraksiyon ve analitik yöntemler, genetik farklılıklar, coğrafi ve çevresel koşullar etkili olmuştur.
Polisakkarit İçeriği
Polisakkaritler, fizyolojik ve patolojik aktivitelerde önemli roller üstlenirler. Dut meyvesi, önemli miktarda polisakkarit içeriğiyle öne çıkmaktadır. Son yıllarda dut meyvesi polisakkaritlerine çeşitli ekstraksiyon yöntemleri ve saflaştırma işlemleri kullanılarak birkaç polisakkarit daha tanımlanmıştır.
Melatonin İçeriği
Melatonin; epifiz bezinden salgılanan, sirkadiyen ritmin ve uyku bozukluklarının düzenlenmesinde görev alan bir nörohormondur. Beyaz dut, kiraz, çilek gibi melatonin kaynakları, insanlarda melatonin seviyelerini düzenleyerek sağlığın korunmasına ve biyolojik ritmin regülasyonuna katkıda bulunabilir. Dut meyvesinin gelişimi sırasında (meyve oluşumundan olgunlaşmaya kadar) melatonin içeriği değişkenlik gösterebilir. Dut şarabındaki melatonin seviyesi meyvedekinden çok daha yüksektir.
Antibakteriyel
Beyaz dutun, Escherichia coli, Salmonella Typhi, Shigella dysenteriae, Staphylococcus aureus ve Vibrio cholerae’ye karşı güçlü antibakteriyel aktiviteler sergilediği kanıtlanmıştır. Bu etkiler özellikle dutun sulu ekstratlarında daha yoğundur. Bu nedenle, dutun potansiyel iyi bir antioksidan kaynağı olarak tüketilebileceği, gastrointestinal sistem enfeksiyonlarına neden olan bazı patojenik bakterilere karşı antimikrobiyal özellikler göstererek gastrointestinal sağlığı geliştirebileceği sonucuna ulaşılabilir.
Halk Hekimliğinde Kullanımı
Çin, Kore ve Japonya’da, dut meyvesi ateş düşürme, boğaz ağrısı tedavisi, karaciğer ve böbrekleri koruma, görme yeteneğini iyileştirme ve kan basıncını düşürme dahil olmak üzere çeşitli farmakolojik etkileri nedeniyle halk tıbbında kullanılmaktadır. 1985 yılında Çin Sağlık Bakanlığı tarafından beyaz dut, ilk tıbbi ve yenilebilir bitkilerden biri haline getirilmiş ve tıbbi kullanımı Çin farmakopesinde kaydedilmiştir.
Kullanım Alanları
Günümüzde taze tüketiminin yanı sıra işlenmiş ürünlerinin de besleyici özelliği sayesinde dut önemli bir potansiyele sahiptir. Yetiştiği yörelerde meyvesinden pekmez, reçel, pestil, dut ezmesi, meyveli dondurma, cevizli sucuk, sirke, meyve suyu konsantresi gibi ürünler yapılmaktadır. Ürün çeşitliliğinin geniş olması kullanım alanlarını da arttırmaktadır.
10 Maddede Beyaz Dut
1- Beyaz Dut, Moraceae familyasının Morus cinsine aittir ve tropikalden ılıman iklime kadar değişen çeşitli iklim koşullarında yetişir. 2- En çok yetiştirilen dut çeşitlerinin kökeni Çin/Japonya bölgesine ve Himalaya eteklerine kadar uzanır. 3- Dut meyvesinde insan için gerekli olan dokuz esansiyel amino asidin tamamı dahil olmak üzere toplam 18 amino asit bulunur. 4- Esansiyel amino asit (EAA)/toplam amino asit (TAA) oranı %42’dir. Bu oran, süt ve balık gibi yüksek proteinli besinlerdekine benzerdir. 5- İçerdiği antosiyaninler ve polisakkaritler gibi dut meyve özlerinin nöroprotektif, antioksidan, antiobezite ve antitümör etkiler gösterdiği ayrıca kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu olduğu görülmüştür. 6- Beyaz dut, önemli miktarda ve çok çeşitli fenolik bileşik içeriğine sahiptir. Bu meyvedeki başlıca fenolik asitler hidroksisinnamik asitler ve benzoik asit türevleridir. 7- Beyaz dut, insanlarda melatonin seviyelerini düzenleyerek biyolojik ritmin regülasyonuna katkıda bulunabilir. 8- Çin, Kore ve Japonya’da, dut meyvesi ateş düşürme, boğaz ağrısı tedavisi, karaciğer ve böbrekleri koruma, görme yeteneğini iyileştirme ve kan basıncını düşürme gibi etkilerinden dolayı halk tıbbında kullanılmaktadır. 9- 1985 yılında Çin Sağlık Bakanlığı tarafından beyaz dut, ilk tıbbi ve yenilebilir bitkilerden biri haline getirilmiştir. 10- Pekmez, sirke, dondurma, marmelat gibi çok çeşitli gıdaların yapımında kullanılır.
Kaynaklar
Butkhup, L., Samappito, W., & Samappito, S. (2013). Phenolic composition and antioxidant activity of white mulberry (Morus albaL.) fruits. International Journal of Food Science and Technology. 48 (5) 934-940.
Gryn-Rynko, A., Bazylak, G., & Olszewska-Slonina, D. (2016). New potential phytotherapeu[1]tics obtained from white mulberry (Morus alba L.) leaves. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 84, 628–636.
Gungor, N., & Sengul, M. (2008). Antioxidant activity, total phenolic content and selected physicochemical properties of white mulberry (Morus alba L.) fruits. International Journal of Food Properties, 11(1), 44-52.
Hashemi, S., & Khadivi, A. (2020). Morphological and pomological characteristics of white mulberry (Morus alba L.) accessions. Scientia Horticulturae, 259, 108827.
He, X., Fang, J., Ruan, Y., Wang, X., Sun, Y., Wu, N., ... & Huang, L. (2018). Structures, bioactivities and future prospective of polysaccharides from Morus alba (white mulberry): A review. Food chemistry, 245, 899-910.
İnce, C. & Çağındı, Ö. (2020). Beyaz Ve Tam Buğday Unlu Ekmek Çeşitlerine Eklenen Beyaz Dut (Morus Alba) Yaprak Ve Posasının Antioksidan Ve Antidiyabetik Aktivite Üzerine Etkisi. Gıda, 45 (5), 977-988 .
Yıldız, O., Aliyazıcıoğlu, R., Şahin, H., Aydın, Ö. & Kolaylı, S. (2011). Ak dut Morus alba pekmezi, pestili ve kömesinin üretim metotları. Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 1 (1), 44-53.
Zafar, M. S., Muhammad, F., Javed, I., Akhtar, M., Khaliq, T., Aslam, B., ... & Zafar, H. (2013). White mulberry (Morus alba): A brief phytochemical and pharmacological evaluations account. International journal of agriculture and biology, 15(3).
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
