Kumkuat (Fortunella Swingle), Rutaceae familyasının Fortunella cinsindeki çalı biçimli ağaç gruplarına ve bu ağaçların meyvelerine verilen genel isimdir. Çoğunlukla bu ağacın küçük narenciye meyvelerini nitelemektedir.
Orta Çin’e özgü, yuvarlak-oval şekilli, turuncu-sarı renkli, yumuşak, pürüzsüz, ince ve parlak kabuklu bir meyvedir. Yaklaşık 2 cm olan bu meyveler, narenciyeler arasında en küçük boyuta sahip olma özelliğini taşımaktadır. Çekirdekler hariç kabuğuyla birlikte bütün olarak tüketilmektedir. Meyve eti ekşi, kabuğu flavonoidler ve terpenoidlerin varlığı nedeniyle tatlıdır. Meyve lezzeti tipik bir turunçgil karakterindedir. Tüketiminde, ağızda ilk olarak güçlü tatlı bir tat, daha sonra hafif buruk-ekşi bir tat bırakmaktadır. Kumkuat, ilk kez M.Ö. 118’de Çin’de tanımlanmış olup, Kantonca’dan çevirisi altın (kum) iyi şans (quat), altın şans anlamına gelmektedir. Farklı dillerde kumquat, cumquat, jinju, kinkan olarak adlandırılmakla beraber Türkiye’de altın portakal olarak da bilinmektedir.
Çin’den sonra Japonya ve Tayvan’da da üretimine başlanan kumkuat, 1600’lü yılların başında Avrupa’da, 1825’ten sonra da Hawaii’de tanınmış ve üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde; Filipinler, Çin, Şili, Kore, Japonya, Tayvan, Güneydoğu Asya, Nepal, Güney Pakistan, İran, başta Yunanistan olmak üzere Avrupa, Amerika’nın özellikle Florida, Alabama, Louisiana, Kaliforniya gibi eyaletleri ve Hawaii’de yetiştirilmektedir.
Kumkuat hem sahada hem de saksıda yetiştirilebilen bir bitkidir. İklim ve toprak isteği diğer turunçgil meyvelerine benzemektedir. Daha dayanıklı bir meyve olan kumkuat için ideal toprak tınlı ve derin topraklardır.
Kumkuat 2-4 °C’de depolandığında, ticari depolarda 1-2 ay, ev tipi buzdolaplarında ise 1-2 hafta bozulmadan kalabilir. Oda sıcaklığında ise 1-2 gün dayanabilmektedir.
Besin Değeri
Kumkuatın besin içeriğinin önemli bir kısmını karbonhidratlar, karbonhidrat içeriğinin önemli bir kısmını ise şekerler oluşturmaktadır. Diğer narenciyelerle kıyaslandığında kumkuatın şeker içeriği daha fazladır. Buna karşın buruk tadı baskındır.
Diğer narenciyelere kıyasla; • Kumkuatın su içeriği düşük, enerji değeri ise yüksektir. • Toplam protein, karbonhidrat, yağ ve diyet lif içeriği bakımından da diğer narenciye meyvelerinden zengindir. • Kumkuatın A vitamini değeri portakal ve limondan yüksektir. • Kumkuatın C vitamini içeriği mandalina ve greyfurttan yüksek, portakal ve limondan düşük olmasına karşın, değerler arasında çok fazla bir fark yoktur. • Narenciyeler arasında yüksek antioksidan aktiviteye sahip bir meyve konumundadır.
100 g kumkuat 71 kcal’dir ve
• Karbonhidrat: 15.9 g • Şeker: 9.4 g • Lif: 6.5 g • Yağ: 0.9 g • Protein: 1.9 g • A Vitamini: 15 mcg • Riboflavin: 0.09 mg • Demir: 0,87 mg • Magnezyum: 20 mg • Manganez: 0,13 mg içermektedir.
Sağlık Etkileri
Tıpkı diğer turunçgiller gibi önemli bir C vitamini kaynağı olan kumkuatın faydaları oldukça fazladır ve beden sağlığı için çok önemlidir. Kumkuat meyvesinin biyolojik aktivitesi, terpenler, karotenoidler, flavonoidler ve diğer pek çok aktif bileşiğin varlığının bir sonucudur.
Antibakteriyel, Antifungal ve Antioksidan
Uçucu yağların ana bileşenleri olan monoterpenler; antifungal, antibakteriyel, antioksidan, antikanser, antiaritmik, anti-agregan, lokal anestezik, antiinflamatuar, antihistaminik ve antispazmodik aktiviteler dahil olmak üzere çeşitli farmakolojik özellikler gösterir. Kumkuattan elde edilen esansiyel yağlar ortalama antimikrobiyal aktivite gösterir. Phloretin ve daha az ölçüde glikosidik türevlerinin varlığı nedeniyle, Staphylococcus aureus, Listeria onocytogenes ve Salmonella typhimurium’un büyümesini engeller. Antifungal aktivitesi, Saccharomyces cerevisiae, Aspergillus niger ve Candida mantarlarına karşı gözlenmiştir.
Antikanser Ajanı
Kabuğunda yer alan d-limonene güçlü in vitro ve in vivo antikanser özelliğine sahiptir. Limonen; karvon, karveol, oleanik asit, ursolik asit, α- ve β-karoten, lutein, likopen, zeaksantin ve kriptoksantinleri de içeren terpenoidler adı verilen bir bileşik sınıfına aittir. Bir grup olarak terpenoidler, antikanser, kardiyoprotektif ve antioksidan etkiler de dahil olmak üzere genel sağlığın teşviki ve geliştirilmesi açısından büyük umut vaat etmiştir.
Hayvan ve hücre kültürü modellerinde, d-limonenin lenfomalar, meme, mide, karaciğer, akciğer ve prostat kanseri dahil olmak üzere bir dizi kanser türünün büyümesini önlediği veya geciktirdiği gösterilmiştir. İnsanlarda benzer anti-kanser etkilerine dair kanıtlar sınırlıdır, ancak d-limonen pilot klinik çalışmalarda umut verici bir aktivite göstermiştir ve iyi tolere edilmektedir. Kemopreventif aktivite, özellikle narenciye kabuğu alımını ve kanseri önlemeyi değerlendiren Güneydoğu Arizona sağlık çalışmasının bir analizinden gelmektedir. Arizona’da, çoğu vakanın güneşe aşırı maruz kalmasından kaynaklanan, diğer ABD bölgelerine kıyasla önemli ölçüde daha yüksek melanom dışı cilt kanseri insidansı vardır. Arizona’da ikamet eden 470 kadın (242 vaka ve 228 kontrol) günlük ortalama bir çorba kaşığı (6 g’a eşit) narenciye kabuğu alımı ile cilt kanseri riskinde %34 azalma ile ilişkilendirilmiştir.
Göz Sağlığı
Karotenoidler açısından zengin bir diyetin tüketimi, epidemiyolojik olarak, özellikle bazı kanserler ve göz hastalıkları olmak üzere birçok hastalık riskinin daha düşük olması ile ilişkilendirilmiştir. Kumkuatta yer alan kriptoksantin, zeaksantin ve lutein göz sağlığında faydalıdır.
Sindirim Sistemi Sağlığı
Sahip olduğu yüksek diyet lifi içeriği ile sindirimi düzenleyen ve kolaylaştıran, sindirim sistemi fonksiyonlarını iyileştiren, gaz ve kabızlığı gideren bir meyvedir.
Metabolik Hastalıkların Tedavisine Destek
Kumkuat; kanda uygun kolesterol seviyesinin korunması üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir ve özellikle HDL kolesterol üretimini teşvik ederek HDL ve LDL arasındaki dengeyi geri kazandırır ve korur.
Yapılan bir çalışmada yüksek yağlı diyete bağlı obez fareler üzerinde kumkuat meyve özütünün etkileri araştırılmıştır. Obez farelere normal diyet, yüksek yağlı diyet ve %1 kumkuat ekstraktlı yüksek yağlı diyet uygulanmıştır. Araştırma sonucunda %1 kumkuat ekstraktlı yüksek yağlı diyet ile beslenen obez farelerde açlık kan şekeri, serum total kolesterol ve serum LDL kolesterol düzeylerinin yüksek oranda düştüğü görülmüştür.
Yapılan başka bir çalışmada yüksek yağlı, yüksek kolesterollü (HFHC) bir diyetle beslenen diyabetik sıçanlarda kumkuat (Ku) tozunun hipoglisemik etkileri değerlendirilmiştir. Bu çalışmada toplam 90 albino fare kullanılmıştır. Diyetler 8 hafta boyunca takip edilmiş ve deney sonunda kan örnekleri alınmıştır. Farklı konsantrasyonlarda kumkuat ile takviye edilen diyetin, hipoglisemik etkiye sahip olduğu ve hem diyabetik
sıçanlarda hem de HFHC’li diyabetik sıçanlarda tiroid hormonlarını iyileştirdiği gözlemlenmiştir.
Bağışıklık
Kumkuat meyve kabuğunda bulunan karotenoid maddeler, vücudun bağışıklık hücrelerinin aktivatörü görevi görerek γ-interferon (IFN-γ) üretimini yoğunlaştırır. Beta-kriptoksantin, bu şekilde hareket eden en etkili maddedir.
Beta-kriptoksantin, antioksidan savunma ve hücre-hücre iletişimindeki roller de dahil olmak üzere insan sağlığı için önemli olan çeşitli işlevlere sahiptir. En önemlisi, beta-kriptoksantin, görme, büyüme, gelişme ve bağışıklık tepkisi için gerekli olan temel bir besin olan A vitamininin bir öncüsüdür. β-kriptoksantin, β-karotene benzer kimyasal yapıya sahiptir, ancak çok sayıda meyve ve sebzede β-karoten büyük miktarlarda mevcutken β-kriptoksantin sadece az sayıda gıdada yüksek konsantrasyonlarda bulunur.
Aynı zamanda B2 vitamini, bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi açısından kumkuatın besinsel önemini göstermektedir.
Yapılan bir çalışmada 400 ve 600 mg dondurularak kurutulmuş kabuklardan alınan kumkuat ekstraktının topikal uygulaması, TPA kaynaklı ödemi sırasıyla %41,57 ve %71,72 oranında engellemiştir. Aynı tedavi, TNF-α seviyesindeki TPA kaynaklı artışı inhibe ederek bağışıklığı destekleyici özelliği olduğunu göstermiştir.
Solunum Sağlığı
Uçucu yağlarda bulunan bileşenlerin tamamı, boğaz ağrısı ve üst solunum yolu enfeksiyonlarının hafifletilmesine katkıda bulunur ve aynı zamanda, balgam söktürücü görevi görür.
Kullanım Alanları
Kumkuatın tıbbi uygulamaları, geleneksel Çin tıbbına dayanmaktadır. Fortunella türlerinin meyve ve yaprakları geleneksel Çin halk tıbbında, özellikle soğuk algınlığı ve öksürükte, depresyonda, balgamın atılmasında ve detox ajanı olarak alkol zehirlenmesinin azaltılmasında kullanılmaktadır. “Geleneksel tıbba” dayalı gözlemler, aynı zamanda kumkuat meyvesinin obez insanlarda kilo kaybının desteklenmesinde, kardiyo koruyucu, sindirime yardımcı ve özellikle metabolik hastalıklarda anahtar öneme sahip olduğunu açıklar.
10 Maddede Kumkuat
1- En küçük boyutlu narenciyedir. 2- Türkiye’de altın portakal olarak bilinmektedir. 3- Protein, karbonhidrat, yağ ve diyet lif içeriği bakımından diğer narenciye meyvelerine göre zengindir. 4- Kabuğunda yer alan limonen sayesinde antikanser özelliğe sahiptir. 5- İyi kolesterol (HDL) üretimini teşvik eder. 6- Hipoglisemik etkiye sahiptir. 7- Bağışıklığı destekler. 8- Gaz ve kabızlığı giderir. 9- Göz sağlığına faydalıdır. 10- Demir, kalsiyum, magnezyum ve sodyum içeriği diğer narenciyelerden fazladır
Kaynaklar
Al-Sayed, H. M. A., Abdelaleem, M. A., & Shawky, H. A. (2021). Physiochemical and nutritional evaluation of whole kumquat fruits powder and its protective effect on thyroid hormones and blood sugar levels in diabetic rats. Brazilian Journal of Biology, 83.
Chen, R., Huang, J., & Tsai, M. (2010). The effect of the kumquat (Fortunella margarita Swingle) peel extract on the inflammatory biomarkers associated with cardiovascular risk. Taiwanese Journal of Agricultural Chemistry and Food Science, 48(3), 112-119.
Miller, J. A., Thompson, P. A., Hakim, I. A., Chow, H. H. S., & Thomson, C. A. (2011). d-Limonene: a bioactive food component from citrus and evidence for a potential role in breast cancer prevention and treatment. Oncology Reviews, 5, 31-42.
Olcay, N., & Demir, M. K. (2019). Kamkatın (Fortunella spp.) Besinsel İçeriği ve Fonksiyonel Özellikleri. Journal of the Institute of Science and Technology, 9(4), 2124-2132.
Pawełczyk, A., Żwawiak, J., & Zaprutko, L. (2021). Kumquat fruits as an important source of food ingredients and utility compounds. Food Reviews International, 1-21.
Tan, S., Li, M., Ding, X., Fan, S., Guo, L., Gu, M., ... & Zhou, Z. (2014). Effects of Fortunella margarita fruit extract on metabolic disorders in high-fat diet-induced obese C57BL/6 mice. PLoSOne, 9(4), e93510.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
