Mandalina (Citrus reticulata), ılıman iklimde yetişmekte olan turunçgiller (Rutaceae) familyasına ait bir meyve türüdür. Turuncu, sarı renklerde olan mandalina, etli ve sulu bir yapıya sahiptir. Mandalina, portakala nazaran daha yumuşak olan kabuğu soyulduktan sonra yenebildiği gibi suyu sıkılarak da içilebilir.
Türkiye’de en çok Akdeniz’de, Ege bölgesinin kıyı kesimlerinde ve kısmen Karadeniz bölgesinde yetiştirilir. Tüm turunçgiller gibi sıcağı sever. Ama özellikle Satsuma (Rize Mandalinası) gibi belirli türlerin soğuğa dayanıklılığı portakal, limon gibi diğer turunçgillerden daha yüksektir. Bu ağacın yetiştiriciliğinin yapıldığı yerde sıcaklıklar -3, -4 °C’nin altına düşmemelidir. -9, -10 °C’nin altına düşen sıcaklıklarda mandalina ağaçları donup ölebilir. Dayanamayacağı en yüksek sıcaklıklar ise 45 °C ve üzeridir.
Diğer narenciye türleri gibi mandalinanın gerçek geçmişi de bilinmemektedir. Ancak Hindistan’ın kuzeydoğusundan veya Çin’in güneybatısından M.Ö. 12. yüzyıllarda ortaya çıktığına inanılmaktadır. Dünyaya yayılması, mandalinanın iki türünün 1805 yılında Guangzhou (Canton) bölgesinden İngiltere’ye ihraç edilmesi ile başlamıştır. Bu olaydan sonra, ağaçları Malta’ya, daha sonra İtalya’ya gönderilmiştir. Akdeniz mandalinasının İtalya’da geliştiğine inanılmaktadır.
Besin Değeri
Narenciye, dünyanın en çok tercih edilen tatlarından biridir ve zengin besleyici profili nedeniyle değer görmektedir. Narenciye ve narenciye ürünlerinin, insan vücudunun normal işleyişi için gerekli olan bol miktarda vitamin, mineral, lif ve pektin kaynağı olduğu iyi bilinmektedir. Mandalina da narenciye grubunda yer alıp sağlıklı ve hafif bir enerji kaynağıdır.Bunların yanı sıra, vücuttaki çeşitli metabolik süreçlerin düzgün çalışmasına yardımcı olan bazı biyolojik olarak aktif, besleyici olmayan maddeler de mandalinada kayda değer miktarlarda bulunur. Mandalina, %85 su içermektedir.
100 g mandalina 50 kcal’dir ve • Karbonhidrat: 10.7 g • Lif: 2.1 g • Protein: 0.5 g • Yağ: 0.1 g • A Vitamini: 57.0 IU • C Vitamini: 42.3 mg • Potasyum: 227.0 mg • Kalsiyum: 46.0 mg • Demir: 0.4 mg içermektedir.
Mandalinanın flavonoid içerikleri oldukça yüksektir. Turunçgil flavonoidleri; flavanonlarnaringin, hesperidin, narirutin ve neohesperidin) ile polimetoksilli flavonlar (nobiletin, tangeretin ve sinensetin) olmak üzere iki grupta sınıflandırılmaktadır. Flavanonlar acı tattan sorumludur ve turunçgillerin kabuk kısımlarında ya da suyunda bulunmaktadır. Polimetoksilli flavonlar ise turunçgil meyvelerinin iç kabuk kısmında yüksek miktarda bulunmaktadır.
Sağlık Etkileri
Turunçgil flavonoidlerinin kan lipidlerini ve kolesterolü düşürücü, anti inflamatuar ve antioksidan özellikleri bulunmaktadır. Flavonoidlerin potansiyel terapötik etkileri, serbest radikalleri temizleme ve oksidatif stresi azaltmaya dayanmaktadır. Doğal yapıları nedeniyle indirgenme ajanı şeklinde davranırlar. Meyvelerin kısımlarına göre flavonoid içerikleri incelendiğinde; flavanonlar özellikle meyvenin beyaz olan iç kabuğunda ve pulp kısımlarını ayıran membranlarda yüksek miktarda bulunmaktadır.
C vitamini, inflamatuar yanıt sırasında hücre içi ROS üretimine karşı bağışıklık hücrelerini koruyan, enzimatik bir kofaktör olarak hareket eden ve doku bütünlüğünü koruyan bir antioksidan olarak çeşitli rollere sahiptir ve cilt, epitel ve endotel bariyerlerinin oluşumunda çok önemli bir rolü vardır.
Bağırsak Sağlığı
Bağırsak mikrobiyotası, bağırsak bariyerini ve diğer fizyolojik işlevleri etkileyebilir. Mandalina özü, bağırsak mikrobiyotasını modüle eden çeşitli narenciye pektinleri içerir. Bağırsak disbiyozisi, bağırsaklarda bulunan ve vücut açısından faydalı olan pek çok mantar, bakteri ve virüsün arasına zararlı mikropların karışması ile birlikte bağırsaklardaki dengenin bozulmasıdır. Bir çalışmada, bağırsak disbiyozu, farelerde 7 gün boyunca antibiyotik kokteyli ile indüklendi. 14 gün boyunca 0,5 mL mandalina özü ile desteklendikten sonra, bağırsak mikrobiyota bileşimi ve diğer parametreler incelendi. Sonuç olarak, mandalina özü antibiyotik tedavisinden sonra farelerde bağırsak mikrobiyotasının geri kazanılmasında etkilidir ve bağırsak disbiyozuyla mücadelede bir prebiyotik görevi görebilir.
Mandalinanın üzerinde bulunan beyaz liflerin sağlığa çok faydası olduğu için temizlenmemesi gerekmektedir. Selülozik yapıda olan bu lifler sindirim sistemini aktifleştirir ve sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar. Aynı zamanda kolesterolün ve yüksek tansiyonun düşmesine ve kanın temizlenmesine yardımcı olur.
Kardiyovasküler Sağlık
Narenciye tüketimi, turunçgillerden elde edilen C vitamini nedeniyle kardiyovasküler hastalık prevelansında azalmaya yol açar. Çünkü C vitamini, toplam serum kolesterol düzeylerini düşürür ve hipotansif etki gösterir.
Naringenin, LDL ve trigliserit düzeyini, ayrıca kan glikoz düzeyini azaltmakta ve HDL kolesterolü arttırarak antioksidan savunma sistemini geliştirmekte ve aterosklerozla ilişkili genlerin transkripsiyonunu azaltarak düzenlemektedir.Folat açısından düşük diyet tüketimi, plazma folat düzeylerini azaltır ve plazma homosistein düzeylerini artırır. Homosistein, damar duvarı için zararlıdır ve seviyesi normalin üzerine çıktığında KVH oluşum riskini artırır. Narenciye alımı ile homosistein seviyeleri arasında doza bağımlı bir şekilde ters bir ilişki bulunmuştur. Folat içeriği yüksek olan turunçgiller, vücudun folat ihtiyacını karşılar ve plazma folat düzeylerinin korunmasına yardımcı olur.
Naringin ve naringenin gibi flavonoidler; obezite, kalp hastalıkları, diyabet ve metabolik sendrom gibi çeşitli bozuklukların tedavisinde veya önlenmesinde önemli doğal fitokimyasallardır. Naringin ve naringenin, antioksidatif, antiinflamatuar ve antiapoptotik etkiler yoluyla birçok hastalıkta önemli terapötik potansiyele sahiptir; bu flavonoidler insan patofizyolojisinde koruyucu bir rol oynamaktadır.
Yapılan çalışmalarda iki hiperkolesterolemi fare modeli, yüksek yağlı/yüksek kolesterol diyetiyle beslenen vahşi tip fareler ve yarı sentetik bir diyetle beslenen apolipoprotein E eksikliği olan fareler üzerinde çalışıldı. Apolipoprotein E, kandaki lipoproteinlerde bulunan belli başlı apolipoproteinlerden biridir. Yüksek trigliserit içerikli lipoproteinlerin normal katabolizması için gereklidir. Fareler, 18 hafta boyunca %0,02 naringin, yani besin takviyesi ile takviye edilmiş veya edilmemiş bir kontrol diyetiyle beslendi. Naringin takviyesi, yalnızca yüksek yağlı/yüksek kolesterollü diyetle beslenen vahşi tip farelerde plak ilerlemesini azalttı. Bu koruyucu etkiyle uyumlu olarak naringin, plazma LDL kolesterol konsantrasyonlarını ve ayrıca endotel disfonksiyonunun biyobelirteçlerini azaltmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma, özellikle diyete bağlı ateroskleroza yönelik, besinsel olarak ulaşılabilir bir dozda takviye edilen naringinin antiaterojenik etkisini ortaya koydu.
Yapılan bir çalışma, diyetle alınan toplam flavonoidlerin %12’sinin turunçgillerden geldiği ve yüksek miktarda (≥2 porsiyon/gün) turunçgil meyveleri tüketiminin düşük CRP, IL-18 ve TNF reseptör-2 düzeyleri ile ilişkili olduğunu, bunun ise kardiyovasküler hastalık gelişimini önleyebileceğini ifade etmiştir.
Yüksek fruktoz tüketimi, endotel disfonksiyonuna ek olarak hiperglisemi ve dislipidemi gibi metabolik bozukluklarla ilişkilidir. Narenciye meyvesinde bulunan bir flavonoid olan naringinin lipid düşürücü, antioksidan ve kardiyovasküler koruyucu özellikler gösterdiği bildirilmiştir. Naringinin sıçanlarda fruktoz kaynaklı endotel disfonksiyonu üzerindeki etkisi ve bunun altında yatan mekanizmalar araştırıldı. Müdahale grubundaki farelere 12 hafta boyunca içme suyunda %10 fruktoz verilirken, kontrol farelerine yalnızca içme suyu verildi. Bu çalışmanın sonuçları, naringin tedavisinin fruktozla beslenen sıçanlardan alınan aortlarda endotele bağımlı gevşemeyi koruduğunu ileri sürdü.
Metabolizma Sağlığı
Naringenin, en bol bulunan narenciye flavonoidlerinden biridir ve son araştırmalar, antihiperlipidemik yeteneklerini göstermiştir. Bu çalışmalar büyük ölçüde naringeninin karaciğer üzerindeki etkilerine odaklanmıştır. Biyokimyasal çalışmalar, naringeninin adipogenezi inhibe ettiğini ve olgun yağ hücresi fonksiyonunu bozduğunu açıkça göstermektedir.
Naringeninin farelerde kahverengi yağı aktive ettiğine ve enerji harcamasını artırdığına dair kanıtlar vardır, ancak insanlardaki etkileri hakkında çok az şey bilinmektedir. Yapılan başkabir çalışmada, naringeninin, insan beyaz adipoz dokusunun kahverengi fenotipe dönüşümünü destekleyebileceği bulunmuştur.
Bağışıklık Destekleyici ve Antikanserojen
Narenciye meyvesinden elde edilen C vitamininin kemopreventif etki(kanser oluşumunu önleyici, şiddetini veya nüksetme riskini azaltan) gösterdiği bilinmektedir.
Turunçgil meyve özleri, apoptozla sonuçlanan genin sentezini engelleyerek H2O2 kaynaklı sitotoksisiteyi inhibe eder. Sitotoksisite; canlı hücreler üzerindeki toksik etki oranını ifade eder. Ayrıca turunçgil flavonoidleri cilt tümörünü engeller. Hesperidin ve naringinin meme kanseri gelişimini azaltabilir.
Yapılan çalışmalar, intravenöz C vitamini tedavisinin, kanser hastalarında proinflamatuar sitokinler IL-la, IL-2, IL-8, TNF-a, kemokin eotaksin ve CRP’yi azalttığını göstermiştir. Birkaç çalışma, intravenöz C vitamini ile enflamasyonun modülasyonunun, tümör belirteç düzeylerinde azalma ile ilişkili olduğunu göstermiştir.
Başka bir çalışma, C vitamininin diğer mikro besinlerle sinerjik olarak hareket ettiğini, cilt bariyeri işlevini ve bağışıklık hücrelerinin koruyucu aktivitelerini geliştirdiğini desteklemektedir. Hayvan çalışmaları, insanlar gibi C vitamini sentezleyemeyen ve dolayısıyla diyet takviyesine bağımlı olan kobaylarda C vitamini takviyesinin hümoral bağışıklıktaki rolünü desteklemektedir.
Zihinsel Sağlık
Yüksek homosistein seviyeleri bilişsel işlev bozukluğu ile ilişkilendirilmiştir. Folat, homosistein seviyelerini kısıtlamaya yardımcı olur. Bu, bilişsel işleyişi geliştirebilir. İyi bir folik asit kaynağı olan narenciyeler bu konuda işe yarar. Flavonoidlerin bilişsel davranışı iyileştirdiği de bilinmektedir.
12 şizofreni hastası üzerinde yürütülen bir araştırma, yüksek dozda C vitamininin intravenöz enjeksiyonunun, hastaların %75’inde zihinsel durumda iyileşme sağladığını gösterdi. Başka bir çalışmada ise şizofrenlerin plazma ve idrarlarında C vitamini düzeyinin kontrollere göre anlamlı olarak düşük olduğu görülmüştür. C vitamini uygulaması, plazma C vitamini seviyesini iyileştirmiş ve böylece şizofreni hastalarının, sağlıklı bireyler için önerilen optimal askorbik asit gereksiniminden daha yüksek C vitamini seviyelerine ihtiyaç duyduğu sonucuna varılmıştır. Yapılan bir araştırma, omega-3 yağ asitleri, C vitamini ve E vitamini takviyesinden sonra kısa psikiyatrik derecelendirme ölçeğinde (BPRS) azalma olduğunu bildirdi.
Alzheimer hastalığı da dahil olmak üzere nörodejeneratif bozukluklarda C vitamininin yararlı etkisini savunan raporlar da vardır. Genel olarak, sağlıklı C vitamini seviyesini korumanın yaşa bağlı bilişsel gerilemeye karşı koruyucu bir işlevi olabileceğini destekleyen çok sayıda kanıt vardır.
Diyabet
23 yıl takipli bir çalışma, antioksidanların tip 2 diyabet riskinde azalmaya neden olduğunu ve C vitamini seviyesinin hem insüline bağımlı hem de bağımlı olmayan diyabette anlamlı derecede düşük olduğunu bildirmiştir. Aynı şekilde, 12 yıl takip süreli bir çalışmada C vitamini seviyeleri ile diyabet riski arasında anlamlı bir ters ilişki bulunmuştur.
C vitamini, açlık ve yemek sonrası oksidatif stresi azaltır. Ayrıca, metabolik sendromun çeşitli bileşenleri ile ters ilişkilidir.
Narenciye kabuğunun potansiyel faydaları ergenlerde obezite ve yağ azaltma üzerinde değerlendirildi. Yaşları 12 ila 18 arasında değişen, her iki cinsiyetten randomize edilmiş 40 obez adolesan denekte her grup üzerinde klinik çift kör, plasebo kontrollü çalışma denemeleri yapıldı. Grup A katılımcıları günde 800 mg kuru ekstrakt aldı ve B grubu plasebo aldı. Her iki grup da çalışma boyunca üç öğün (2000 kcal/gün) aldı. Sonuçta, Grup A’da vücut kütle indeksinde (VKİ), vücut yağ yüzdesinde (% BF) ve bel çevresinde (BÇ) azalma oldu.
Yara İyileşmesi
Bir çalışma, skar dokusunun maksimum gerilme mukavemetinin C vitamini takviyesinden sonra elde edildiğini göstermiştir. Kolajen sentezini uyardığı için askorbik asitin yara onarımı ve iyileşme/yenilenme sürecindeki rolünü değerlendirmek için çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Özellikle ameliyat sonrası hastalarda normal iyileşme süreci için yeterli askorbik asit kaynağı gereklidir çünkü ameliyat sonrası dönemde yara/yanık bölgesinde kolajen sentezi için askorbik asit kullanılır.
Cilt Sağlığı
C vitamini eksikliği, kırılgan cilt ve bozulmuş yara iyileşmesi gibi skorbüt semptomlarına neden olur. Cildin antioksidan savunma bileşenleri olarak vitaminler, çoğunlukla yiyeceklerden alınır, bu nedenle diyetteki vitaminlerin içeriği cildin antioksidan kapasitesi ve fizyolojik fonksiyonları ile yakından ilgilidir.
C vitamininin derideki konsantrasyonu derinin biyolojik fonksiyonları ile yakından ilişkilidir ve sıklıkla cilt yaşlanma testlerinde pozitif kontrol olarak kullanılır. Kolajen sentezini teşvik etme ve cilt yaşlanmasını azaltma görevi görür.
Antiinflamatuar
Astım, akciğerlerin hava yollarının daralmasına ve düzgün nefes alma sürecinin kısıtlanmasına neden olan kalıcı bir inflamatuar hastalıktır. Mandalinada bulunan hesperidinin inflamasyon süreçlerini azalttığı bilinmektedir ve daha düşük astım riski ile ilişkilendirilmiştir.
Kullanım Alanları
Mandalina genel olarak taze tüketilen bir meyvedir. Ayrıca kurutulmuş mandalina, mandalina konsantreleri, mandalinalı dondurma ve mandalina reçeli vb. gıda ürünleri de yaygın olarak üretilmektedir.
Mandalina kabuğunun da birçok sektörde kullanımı mevcuttur. Özellikle mandalina kabuğu yağının oldukça geniş kullanım alanları vardır:
• Gıda sektöründe tatlandırıcı olarak kullanılmaktadır. Sodalı içeceklere tat vermek için kullanılır. Mandalina aromalı sakızlara lezzet vermektedir.,
• Gıda maddelerini bakterilere karşı korumaktadır. Kozmetik ürünlerinde koku verici olarak kullanılmaktadır.
10 Maddede Mandalina
1- Besinlerle dolu: C vitamini ile dolu, potasyum ve B kompleks vitaminleri gibi diğer vitamin ve minerallerin de iyi kaynağıdır. 2- Antioksidanca zengin: Mandalina ve kabukları, birçok hastalığa karşı koruma sağlayan C vitamini ve flavonoidler gibi zengin antioksidan kaynağıdır. 3- Bağışıklık destekleyicidir. 4- Zihin sağlığı için faydalıdır. 5- Cilt görünümünü iyileştirir ve cilde parlaklık verir. 6- Kilo kontrolü sağlar. 7- Kalp sağlığını destekler. 8- Kanser riskini azaltır. 9- Kolesterolü düzenler. 10- Bağırsak sağlığında etkilidir
Kaynaklar
Ahmadi Ashtiani, H. R., Rastegar, H., Salarian, A. A., Rahmani, F., Rezazadeh, S., & Sedghi Zadeh, H. (2019). Study the Effect of Silymarin and Vitamin C in Skin Aging Induced by UVB Rays on the Mice Skin Redox System. Journal of Medicinal Plants, 18(71), 130-144.
Bian, X., Shi, T., Wang, Y., Ma, Y., Yu, Y., Gao, W., & Guo, C. (2022). Gut dysbiosis induced by antibiotics is improved by tangerine pith extract in mice. Nutrition Research, 101, 1-13.
Cao, C., Xiao, Z., Wu, Y., & Ge, C. (2020). Diet and Skin Aging-From the Perspective of Food Nutrition. Nutrients, 12(3), 870.
Chambial, S., Dwivedi, S., Shukla, K. K., John, P. J., & Sharma, P. (2013). Vitamin C in disease prevention and cure: an overview. Indian journal of clinical biochemistry: IJCB, 28(4), 314–328. Chanet, A., Milenkovic, D., Deval, C., Potier, M., Constans, J., Mazur, A., ... & Bérard, A. M.(2012).
Naringin, the major grapefruit flavonoid, specifically affects atherosclerosis development in diet-induced hypercholesterolemia in mice. The Journal of nutritional biochemistry, 23(5), 469-477.
Den Hartogh, D. J., & Tsiani, E. (2019). Antidiabetic properties of naringenin: A citrus fruit polyphenol. Biomolecules, 9(3), 99.
Hussain, S.Z., Naseer, B., Qadri, T., Fatima, T., Bhat, T.A. (2021). Citrus Fruits—Morphology, Taxonomy, Composition and Health Benefits. In: Fruits Grown in Highland Regions of the Himalayas. Springer, Cham.
Kamel, H. I., Salib, J. Y., El-Toumy, S. A., Awad, A. H., & Elmenabbawy, M. K. (2019). Citrus reticulata peel extract: an anti-obesity therapy for adolescents. Middle East J. Appl. Sci, 9, 117-124.
Malakul, W., Pengnet, S., Kumchoom, C., & Tunsophon, S. (2018). Naringin ameliorates endothelial dysfunction in fructose-fed rats. Experimental and Therapeutic Medicine, 15(3), 3140-3146.
Richard, A. J., Amini-Vaughan, Z., Ribnicky, D. M., & Stephens, J. M. (2013). Naringenin inhibits adipogenesis and reduces insulin sensitivity and adiponectin expression in adipocytes. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2013.
Bu web sitesinde çerez kullanımına izin vermektedir. Web sitesinde gezinmeye devam ederek, bu kullanımı kabul etmiş sayılırsınız. Çerez politikası ve Gizlilik Politikası hakkında detaylı bilgi almak için lütfen ilgili yerlere tıklayınız.
